تفاوت پارکینسون و هانتینگتون: 4 فرق بیماری هانتینگتون و پارکینسون

پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون، اختلال پیش ‌رونده‌ای در سیستم عصبی مرکزی است؛ که به دلیل تخریب نورون‌های تولید کننده دوپامین، در ناحیه ماده سیاه مغز ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً در افراد بالای 60 سال بروز می‌یابد؛ هر چند در %5 تا 10% موارد، ممکن است در سنین پایین‌تر یعنی زیر 50 سال، به ‌صورت پارکینسون زودرس ظاهر شود. طبق آمار انجمن پارکینسون آمریکا، سالانه حدود 60,000 نفر در ایالات متحده به این بیماری مبتلا می‌شوند. علائم اصلی شامل لرزش استراحتی، کندی حرکات و سفتی عضلات است؛ که کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ^{What is Parkinson’s? | Parkinson’s Foundation}

هانتینگتون چیست؟

بیماری هانگتینتون، اختلال ژنتیکی ارثی ناشی از جهش در ژن هانگتین روی کروموزوم 4 است؛ که منجر به تولید پروتئین معیوب هانتینگتین می‌شود. این بیماری معمولاً بین 30 تا 50 سالگی بروز می‌یابد؛ اگرچه در موارد نادر، ممکن است در کودکی یا نوجوانی هم، ظاهر شود. بر اساس مطالعه‌ای در سال 2021 توسط دکتر جیمز گاسمن، حدود 30,000 نفر در آمریکا به هانگتینتون مبتلا هستند و 200,000 نفر دیگر در معرض خطر ژنتیکی قرار دارند. حرکات غیرارادی ، زوال شناختی و تغییرات خلقی، از ویژگی‌های بارز این بیماری است. ^{Huntington’s disease – NHS}

تفاوت در منشأ بیماری‌های پارکینسون و هانتینگتون

منشأ پارکینسون به کاهش سطح دوپامین در مغز، به دلیل تخریب نورون‌های ماده سیاه بازمی‌گردد؛ این تخریب ممکن است تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از هر دو باشد؛ اما در اکثر موارد، دلیل قطعی آن مشخص نیست. در مقابل، هانگتینتون کاملاً ژنتیکی است و از جهش در کروموزوم 4 ناشی می‌شود؛ که به ‌صورت اتوزوم غالب، به ارث می‌رسد. این جهش باعث تولید پروتئین هانگتین معیوب می‌شود؛ که به ‌تدریج نورون‌ها را تخریب می‌کند.

به گفته دکتر مایکل هایدن، متخصص نورولوژی در دانشگاه هاروارد، «هانگتینتون یک بیماری کاملاً قابل پیش ‌بینی از نظر ژنتیکی است؛ در حالی که منشا پارکینسون پیچیدگی‌های بیشتری دارد». مثلا فردی که یکی از والدینش به هانگتینتون مبتلا باشد؛ با انجام تست ژنتیکی پیش‌ بینی‌ کننده، می‌تواند خطر ابتلا را مشخص کند. اما در پارکینسون، چنین تست قطعی وجود ندارد و تشخیص عمدتاً بالینی است. ^{Parkinson’s and Huntington’s diseases | School of Neuroscience | King’s College London}

تفاوت در علائم اولیه و سیر بالینی بیماری

علائم اولیه پارکینسون اغلب حرکتی هستند؛ مانند لرزش یک ‌طرفه در دست‌ها، کندی حرکات و سفتی عضلات. با پیشرفت بیماری، علائم غیر حرکتی مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات خواب و یبوست نیز بروز می‌یابد. سیر بیماری معمولاً کند و مرحله‌ بندی‌ شده است؛ و بیماران ممکن است سال‌ها با علائم خفیف زندگی کنند. در مقابل، هانگتینتون با حرکات غیرارادی و بی ‌نظمی حرکتی آغاز می‌شود؛ و به‌ سرعت با زوال شناختی، پرخاشگری و سایکوز (جنون) همراه می‌گردد. سیر این بیماری تهاجمی‌تر است؛ و معمولاً طی 10 تا 20 سال به ناتوانی کامل منجر می‌شود.

مثلا بیمار 62 ساله‌ای که مبتلا به پارکینسون بود، در ابتدا فقط لرزش خفیف در دست چپش داشت؛ اما پس از چند سال، راه رفتنش کند شد و نیاز به کمک داشت. در مقابل، بیماری 45 ساله با هانگتینتون در ابتدا حرکات غیرارادی‌اش باعث می‌شد حتی نتواند قاشق را درست نگه دارد و به ‌تدریج حافظه‌اش هم ضعیف‌تر شد. طبق مقاله‌ای در سال 2023 توسط دکتر سوزان براون، هانگتینتون اثرات شناختی زود هنگام‌تری نسبت به پارکینسون دارد. ^{Huntington’s vs. Parkinson’s: Symptoms and Causes}

علائم پارکینسون

• لرزش استراحتی در دست‌ها یا پاها
• کندی حرکات (برادی ‌کینزی)
• سفتی عضلات
• اختلال تعادل
• راه رفتن با قدم‌های کوتاه
• کاهش حس بویایی
• افسردگی
• اضطراب
• مشکلات خواب
• یبوست
• خستگی مزمن
• کاهش توانایی نوشتن
• صدای ضعیف یا لرزان
• دشواری در بلع
• تعریق غیر عادی
• کاهش حرکات چشم
• اختلال در حافظه کوتاه‌ مدت
• درد عضلانی
• کاهش حالت‌های چهره (چهره ماسک‌ مانند)
• سرگیجه وضعیتی

علائم هانگتینتون

• حرکات غیرارادی
• بی ‌نظمی حرکتی
• زوال شناختی
• پرخاشگری
• افسردگی شدید
• سایکوز
• دشواری در تکلم
• مشکلات بلع
• کاهش هماهنگی حرکتی
• اختلال در برنامه‌ ریزی
• تغییرات شخصیتی
• تشنج
• کاهش وزن غیرعادی
• خستگی شدید
• اختلال در قضاوت
• حرکات غیرارادی صورت
• مشکل در تمرکز
• بی ‌قراری
• رفتارهای وسواسی
• مشکلات تعادل

تفاوت در نحوه تشخیص پارکینسون و هانگتینتون

تشخیص پارکینسون عمدتاً بر اساس معاینه نورولوژیک و ارزیابی علائم بالینی انجام می‌شود؛ در این بیماری، MRI معمولا طبیعی است اما CT اسکن، کاهش دوپامین را نشان می‌دهد. در مقابل، هانگتینتون با تست ژنتیکی پیش ‌بینی ‌کننده که جهش در ژن هانگتین را شناسایی می‌کند؛ قابل ‌تشخیص است. نوار مغز (EEG) در هانگتینتون ممکن است ناهنجاری‌هایی را نشان دهد؛ در حالی که در پارکینسون، معمولاً طبیعی است. طبق مطالعه‌ای در سال 2022 توسط دکتر لیزا مورگان، «تست ژنتیکی هانگتینتون دقت 100 درصدی دارد؛ اما تشخیص پارکینسون به مهارت بالینی پزشک وابسته است».^{Parkinson’s vs Huntington’s: Differences and similarities}

تفاوت در درمان و کنترل بیماری

درمان پارکینسون بر افزایش سطح دوپامین متمرکز است؛ و شامل داروهایی مانند لوودوپا و آگونیست‌های دوپامین می‌شود. علاوه بر این، امروزه مطالعاتی بر روی جدیدترین داروی پارکینسون در ایران برای بررسی میزان اثربخشی، در حال انجام شدن است. درمان‌های غیر دارویی مانند فیزیوتراپی و گفتار درمانی نیز نقش کلیدی دارند. در هانگتینتون، داروهای ضد حرکات غیرارادی، مانند تترابنازین و داروهای ضد روان ‌پریشی استفاده می‌شود؛ اما درمان قطعی وجود ندارد. ^{Parkinson’s vs. Huntington’s: Symptoms, Causes, and Outlook}

مداخلات پیشرفته مانند جراحی تحریک عمقی مغز (DBS) برای پارکینسون مؤثر است؛ البته هزینه عمل جراحی پارکینسون ممکن است برای همه افراد قابل پرداخت نباشد. در جدول زیر نحوه درمان این دو بیماری با جزئیات بیشتری مقایسه شده‌اند.

آیا پارکینسون به هانتینگتون تبدیل می‌شود؟

خیر،این دو بیماری با وجود شباهت‌هایی که در برخی علائم دارند؛ اما دو بیماری کاملاً مجزا با منشأ و مکانیسم‌های متفاوت هستند. پارکینسون به دلیل کاهش دوپامین ایجاد می‌شود؛ و هانگتینتون نتیجه جهش ژنتیکی است. هیچ شواهد علمی مبنی بر تبدیل یکی به دیگری وجود ندارد. با این حال، برخی علائم حرکتی ممکن است در نگاه اول مشابه به نظر برسند؛ که اهمیت تشخیص دقیق توسط متخصص را دوچندان می‌کند. ^{Huntington’s vs. Parkinson’s: Symptoms and Causes}

درک تفاوت‌های پارکینسون، هانگتینتون و سایر بیماری‌های نورولوژیک، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. پارکینسون با پیشرفت کند و علائم حرکتی قابل‌ کنترل، امکان مدیریت طولانی‌ مدت را فراهم می‌کند. هانگتینتون، با سیر تهاجمی و منشأ ژنتیکی، چالش‌های بیشتری ایجاد می‌کند؛ اما پیشرفت‌های اخیر در ژن‌ درمانی برای این بیماری نوید بخش بوده است. با آگاهی از این تفاوت‌ها، بیماران و خانواده‌ها می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری برای مدیریت بیماری بگیرند.