سکته مغزی و درمان آن

سکته مغزی یک عارضه جدی و تهدید کننده برای سلامتی است که اتفاق افتادن آن به معنی قطع جریان خون در بخشی از مغز است.
سکته مغزی یکی از شرایط ویژه اورژانس پزشکی است و دریافت درمان فوری برای آن ضروری می‌باشد. در این موارد هر چه بتوانیم فرد را زودتر به دریافت خدمات پزشکی برسانیم، احتمال آسیب کمتر می‌شود.
اگر مشکوک هستید که شما یا شخص دیگری در اطرافیانتان در شرف تجربه سکته مغزی هستید بهتر است فوراً با اورژانس تماس بگیرید و خود را به بیمارستان برسانید.
سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی که به عنوان cerebrovascular accident (CVA) نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت اورژانس پزشکی است که زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز قطع شود و یا کاهش یابد. نرسیدن خون که حاوی اکسیژن مورد نیاز مغز است، منجر به آسیب به بافت مغز شود.
وقفه در جریان خون می‌تواند ناشی از انسداد یک رگ خونی (سکته مغزی ایسکمیک) یا در اثر پارگی رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک) باشد. سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و میر و ناتوانی طولانی مدت در سرتاسر جهان است. درک عوامل خطر، علائم و گزینه‌های درمانی مرتبط با این بیماری برای همه افراد ضروری است.
مغز برای نشان دادن عملکرد صحیح از خود، به عرضه مداوم اکسیژن و مواد مغذی که توسط خون حمل می‌شوند، متکی است. هنگامی که این عرضه مختل شود، سلول‌های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کنند که این اتفاق منجر به آسیب بالقوه غیرقابل برگشت می‌شود.
اثرات سکته مغزی بسته به محل و شدت آسیب مغزی می‌تواند متفاوت باشد، اما پیامدهای رایج آن شامل فلج، مشکلات گفتار و زبان، از دست دادن حافظه و اختلال شناختی است.
علائم سکته مغزی

علائم اصلی سکته مغزی را می‌توان با کلمه FAST به خاطر آورد:
Face صورت:
ممکن است یک طرف صورت افتاده باشد.
ممکن است فرد نتواند لبخند بزند یا
دهان یا چشمش افتاده باشد.
Arms بازوها:
فرد مشکوک به سکته مغزی ممکن است نتواند هر دو دست خود را بلند کند.
او قادر نیست دست‌هایش را در حالت خاصی نگه دارد که به دلیل ضعف یا بی‌حسی در یک بازو است.
همواره دست‌ها یا یک دست حالتی افتاده دارند.
Speech گفتار:
گفتار آن‌ها ممکن است نامفهوم یا درهم باشد؛
یا ممکن است فرد علیرغم این‌که بیدار به نظر می‌رسد، اصلاً نتواند صحبت کند.
همچنین ممکن است فرد در درک آن چه شما به او می‌گویید مشکل داشته باشد.
Time زمان:
زمان مهم‌ترین فاکتور در جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های غیرقابل جبران در سکته مغزی است. پس در صورت مشاهده هر کدام از این عوامل به سرعت دست به کار شوید و با اورژانس تماس بگیرید.

عوامل خطر در ابتلا به سکته مغزی

عوامل خطری وجود دارند که می‌توانند احتمال تجربه سکته مغزی را افزایش دهند. شامل:
فشار خون بالا
سطح کلسترول بالا
دیابت
سیگار کشیدن
چاقی
کم تحرکی
مصرف بیش از حد الکل و سابقه خانوادگی سکته مغزی است.
علاوه بر این، برخی شرایط پزشکی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم) و بیماری شریان کاروتید نیز می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند.

علائم ابتلا به سکته مغزی

شناخت علائم و نشانه‌های سکته مغزی برای اقدامات فوری در جهت مراقبت‌های پزشکی بسیار مهم است. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت یا بازو یا پا (به ویژه در یک طرف بدن)
گیجی یا مشکل در صحبت کردن و درک گفتار
مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل
سرگیجه یا سردرد شدید بدون علت ظاهری.
این علائم می‌تواند به طور ناگهانی رخ دهد و ممکن است با علائم هشدار دهنده دیگری مانند مشکلات بینایی یا شروع ناگهانی سردرد شدید همراه باشد.
رسیدگی اورژانسی به بیماران سکته مغزی
زمانی که فرد را به بیمارستان برسانید؛ متخصصان مراقبت‌های بهداشتی آزمایش‌های مختلفی را برای تعیین این که آیا فرد دچار سکته مغزی شده است یا خیر انجام می‌دهند. تشخیص نوع سکته مغزی و دلیل اصلی آن نیز اهمیت بسیاری دارد.
این آزمایش‌ها ممکن است شامل مطالعات تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI برای تجسم هرگونه ناهنجاری در رگ‌های خونی یا بافت مغز شود. همچنین ممکن است برای ارزیابی فاکتورهای انعقادی و سایر علل احتمالی سکته، آزمایش خون نیز انجام شود.
درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی شامل یک رویکرد چند وجهی است که شامل
مراقبت‌های اورژانسی
مداخلات پزشکی
توانبخشی
حمایت مداوم از بیماران و خانواده‌هایشان است.
درمان سکته‌های مغزی بستگی به ماهیت ایسکمیک یا هموراژیک آن‌ها دارد.
سکته مغزی اسکمیک
سکته‌های اسکمیک تقریباً 87 درصد از سکته‌های مغزی را تشکیل می‌دهند و زمانی اتفاق می‌افتند که یک لخته خون در قسمتی، شریان خونرسانی به مغز را مسدود کند. درمان سکته مغزی ایسکمیک معمولاً شامل تجویز داروهای لخته شکن مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA) در عرض 4.5 ساعت پس از شروع علائم است.
در برخی موارد که انسداد قابل توجهی در یکی از شریان‌های اصلی تأمین کننده خون به مغز وجود دارد (انسداد عروق بزرگ)، ترومبکتومی مکانیکی ممکن است با استفاده از دستگاه‌های تخصصی که از طریق کاتترها در رگ مسدود شده قرار داده شده‌اند انجام شود.

سکته هموراژیک
سکته‌های هموراژیک زمانی اتفاق می‌افتند که یک رگ خونی ضعیف پاره شود و در بافت اطراف مغز خونریزی اتفاق بیافتد. درمان سکته‌های هموراژیک بر کنترل خونریزی در مغز متمرکز است و در عین حال هرگونه علت زمینه‌ای مانند فشار خون بالا یا آنوریسم را نیز برطرف می‌کند.
در برخی موارد که خونریزی قابل توجهی وجود دارد که باعث فشار بر بافت اطراف مغز می‌شود، ممکن است مداخله جراحی ضروری باشد.
پس از دریافت درمان فوری برای سکته مغزی، افراد به مراقبت‌های مداوم با هدف جلوگیری از سکته‌های بعدی و مدیریت هرگونه اثرات ماندگار از رویداد اولیه خود نیاز دارند. این مراقلب‌ها اغلب شامل برنامه‌های توانبخشی می‌شوند.

مراقبت‌های اورژانسی
هنگامی که فردی علائم سکته مغزی را تجربه می‌کند، مانند ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن، مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار، یا سردرد شدید، بسیار مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کند. زمان در درمان سکته مغزی بسیار اهمیت دارد، زیرا مداخله سریع می‌تواند آسیب به مغز بیمار را به حداقل برساند و به بهبود سریعتر بیماران کمک کند.
مداخلات پزشکی
پس از تثبیت بیمار در مرحله حاد مراقبت از سکته مغزی، ارائه دهندگان پزشک منخصص به دنبال پیشگیری از عوارض بیشتر و ارتقای بهبود علائم تمرکز خواهد کرد. این ممکن است شامل داروهایی برای کنترل فشار خون، کاهش سطح کلسترول، جلوگیری از لخته شدن خون، مدیریت دیابت یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای شود که خطر سکته را در افراد افزایش می‌دهند.
در برخی موارد، بیماران ممکن است به روش‌های اضافی مانند اندارترکتومی کاروتید یا آنژیوپلاستی با استنت گذاری برای باز کردن شریان‌های باریک یا مسدود شده نیاز داشته باشند تا از سکته‌های بعدی جلوگیری شود. متخصصان توانبخشی از جمله فیزیوتراپیست‌ها، کاردرمانگران و گفتاردرمانگران نقش مهمی در کمک به بیماران برای بازیابی عملکرد از دست رفته و یادگیری مجدد مهارت‌هایی دارند که تحت تأثیر سکته مغزی قرار گرفته‌اند.
توانبخشی و درمان‌های نوروتراپی
توانبخشی جزء حیاتی درمان سکته مغزی است که هدف آن کمک به بیماران برای بازیابی استقلال و بهبود کیفیت زندگی پس از تجربه سکته است. بسته به نیازها و توانایی‌های فردی، بیماران ممکن است در انواع مختلف درمان از جمله فیزیوتراپی برای بهبود قدرت و تحرک شرکت کنند. کاردرمانی برای یادگیری مجدد فعالیت‌های روزانه مانند لباس پوشیدن یا آشپزی. گفتار درمانی برای رفع مشکلات ارتباطی؛ و شناخت درمانی برای رفع مشکلات حافظه یا تفکر.
استفاده از روش‌های مختلف نروتراپی مانند لورتا نوروفیدبک و تحریک الکتریکی مغز می‌تواند در ارتقای بهبود بیماران نقشی اساسی داشته باشد.
حمایت
علاوه بر درمان‌هایی که توسط متخصصان در بیمارستان‌ها یا مراکز توانبخشی ارائه می‌شود، اعضای خانواده نیز نقش مهمی در حمایت از عزیزان خود در دوران بهبود ایفا می‌کنند. آن‌ها می‌توانند فرد بیمار را از حمایت عاطفی برخوردار کنند.
به فعالیت‌های روزانه در خانه مانند حمام کردن یا تهیه غذا کمک کنند. بیمار را تشویق به شرکت در تمرینات درمانی کنند و بر پایبندی به دارو درمانی و پیگیری قرار ملاقات با پزشک نظارت داشته باشند.

پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی

پیشگیری از سکته مغزی با رعایت یک سبک زندگی سالم اتفاق می‌افتد:
خوب و سالم بخورید.
به طور منظم ورزش کنید.
در مصرف الکل و دخانیات محتاط باشید و تا حد امکان از آن‌ها استفاده نکنید.
اگر شرایطی قرار دارید که خطر سکته را برای شما افزایش می‌دهد؛ شرایط خود را به طور مؤثر مدیریت کنید. به عنوان مثال، مصرف دارویی که برای کاهش فشار خون یا سطح کلسترول برای شما تجویز شده است را به تعویق نیاندازید.
اگر سابقه سکته مغزی یا TIA داشته‌اید، این اقدامات برای شما اهمیت بیشتری دارد. زیرا خطر ابتلا به سکته مغزی بعدی برای شما از احتمال بیشتری برخوردار است.
سکته مغزی از آن دست مشکلات در سلامتی است که بهتر است از وقوع آن پیشگیری کنیم و این مشکل را جدی بگیریم. در ارتباط با سکته مغزی بهبودی یا جبران خسارات به سلامتی به شدت سخت و در مواردی ناممکن است. بنابراین بهترین راه در این مسیر اصلاح سبک زندگی است.