آیا بیماری پارکینسون باعث لاغری می‌شود؟
بیماری پارکینسون اغلب با کاهش وزن غیرارادی همراه است؛ که میتواند به دلایل متعددی رخ دهد؛ بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2021 توسط دکتر جیمز پالیل در دانشگاه کالیفرنیا منتشر شد، حدود 52% از بیماران پارکینسون در طول بیماری خود، کاهش وزن قابل توجهی را تجربه می‌کنند. این کاهش وزن، به ویژه در مراحل میانی و پیشرفته بیماری، مشهودتر است؛ و با شدت علائم حرکتی ارتباط دارد. برای مثال، خانمی 58 ساله که پنج سال پیش تشخیص پارکینسون دریافت کرده بود، گزارش داد که در دو سال گذشته، به دلیل لرزش مداوم و کاهش اشتها، حدود 8 کیلوگرم وزن از دست داده است.
مکانیسم‌های اصلی لاغری در پارکینسون شامل افزایش سوخت و ساز بدن به دلیل لرزش و سفتی عضلات، مشکلات گوارشی مانند یبوست مزمن، و اختلال در بلع (دیسفاژی) است؛ علاوه بر این، تغییرات مغزی ناشی از کاهش دوپامین می‌توانند اشتها را سرکوب کنند. این عوامل در کنار هم، تعادل انرژی بدن را مختل کرده و منجر به کاهش وزن می‌شوند. Weight Loss and Parkinson’s disease | American Parkinson Disease Association
دلایل اصلی کاهش وزن در بیماران مبتلا به پارکینسون
کاهش وزن در بیماران پارکینسون، نتیجه ترکیبی از عوامل جسمانی و روانی است؛ اختلال در بلع (دیسفاژی)، یکی از شایع‌ترین علل است؛ که غذا خوردن را دشوار می‌کند. به عنوان مثال، بیماری که به دلیل دیسفاژی قادر به جویدن غذاهای سفت نبود، مجبور شد رژیم غذایی خود را به غذاهای نرم محدود کند؛ که منجر به کاهش دریافت کالری شد. کاهش اشتها نیز، به دلیل تغییرات در مراکز مغزی تنظیم کننده گرسنگی، در بسیاری از بیماران دیده می‌شود.
علاوه بر این، لرزش و سفتی عضلات، مصرف انرژی را افزایش می‌دهند؛ مشکلات گوارشی مانند یبوست در پارکینسون یا تأخیر در تخلیه معده، جذب مواد مغذی را مختل می‌کنند. افسردگی و اضطراب، که در بیش از 40% بیماران پارکینسون گزارش شده‌اند، نیز نقش مهمی در کاهش وزن دارند؛ زیرا این حالات روانی، تمایل به غذا خوردن را کاهش می‌دهند. دکتر سوزان باس، متخصص مغز و اعصاب در بیمارستان جانز هاپکینز، می‌گوید: «لاغری در پارکینسون، اغلب نتیجه تعامل پیچیده علائم جسمانی و روانی است؛ که نیاز به رویکردی چندجانبه دارد».Risk factors and evolution of weight loss in Parkinson’s disease
آیا کاهش وزن در پارکینسون خطرناک است؟
کاهش وزن شدید در بیماران پارکینسون میتواند کیفیت زندگی را به طور قابل توجهی کاهش دهد؛ و حتی پیشرفت بیماری را تسریع کند. سوء تغذیه، که از عوارض کاهش وزن است؛ منجر به ضعف عضلانی، خستگی و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها می‌شود. مطالعه‌ای در سال 2022 توسط دکتر ماریا گومز در ژورنال نورولوژی نشان داد که بیماران پارکینسون با شاخص توده بدنی (BMI) کمتر از 18.5، 30% بیشتر در معرض بستری شدن به دلیل عوارض بیماری قرار دارند.
وزن بدن همچنین بر اثربخشی داروهای ضد پارکینسون، مانند لوودوپا، تأثیر می‌گذارد؛ کاهش وزن شدید میتواند دوز دارویی موردنیاز را تغییر دهد و اثربخشی درمان را کاهش دهد. برای مثال، بیماری که به دلیل لاغری شدید دچار ضعف عمومی شده بود، گزارش داد که داروهایش دیگر مانند گذشته اثر نمی‌کنند و نیاز به تنظیم دوز داشت. این موضوع نشان دهنده اهمیت حفظ وزن سالم، در مدیریت بیماری است.
چه زمانی کاهش وزن در پارکینسون نیاز به مداخله پزشکی دارد؟
کاهش وزن در پارکینسون، زمانی نگران کننده است که به صورت غیر ارادی و سریع رخ دهد؛ یا با علائم هشدار دهنده همراه باشد! البته این علائم در مردان و زنان میتواند متفاوت باشد (برای اطلاعات بیشتر علائم پارکینسون در زنان را مطالعه نمایید.). نشانه‌هایی مانند کاهش بیش از 5% وزن بدن در کمتر از 6 ماه، خستگی شدید، یا دشواری در انجام فعالیت‌های روزانه، نیاز به بررسی پزشکی دارند. شاخص‌های تغذیه‌ای مانند سطح آلبومین سرم یا BMI، می‌توانند به عنوان معیارهایی برای ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای بیمار استفاده شوند.
متخصص تغذیه نقش کلیدی در مدیریت وزن بیماران پارکینسون دارد؛ برای مثال، بیماری که به دلیل یبوست مزمن و کاهش اشتها، وزن زیادی از دست داده بود؛ با مشاوره تغذیه و افزودن مکمل‌های غذایی پر کالری، توانست وزن خود را تثبیت کند. همکاری با متخصص تغذیه، به ویژه در مواردی که بیمار دچار سوء تغذیه یا دیسفاژی است، میتواند از عوارض جدی جلوگیری کند. گاهی اطلاع از صحبت‌ها و نتایج درمان شدگان پارکینسون، میتواند راه گشای تصمیمات بهتر باشد.
راهکارهای علمی برای جلوگیری از لاغری در بیماران پارکینسون
مدیریت لاغری در پارکینسون نیازمند رویکردی جامع و چند جانبه است! توصیه‌های تغذیه‌ای باید متناسب با شرایط بیمار باشد؛ برای مثال، غذاهای پر کالری و مغذی مانند اسموتی‌های پروتئینی برای بیماران دچار دیسفاژی مناسب‌اند. مکمل‌های غذایی و مولتی ویتامین‌ها، به ویژه در مواردی که جذب مواد مغذی کاهش یافته، می‌توانند کمک کننده باشند. Weight Management | Parkinson’s Foundation
تمرینات فیزیکی سبک، مانند پیاده روی یا یوگا، به حفظ توده عضلانی کمک می‌کنند. تکنولوژی‌های کمکی، مانند ظروف ضد لرزش یا نی‌های مخصوص، غذا خوردن را برای بیماران آسان‌تر می‌کنند. در جدول زیر، راهکارهای عملی بیشتری برای مدیریت لاغری ارائه شده است:
| راهکار | توضیح |
| رژیم غذایی پر کالری | افزودن کره بادام زمینی، آووکادو و روغن زیتون به وعده‌های غذایی |
| وعده‌های کوچک و مکرر | 5 تا 6 وعده غذایی کوچک در روز برای کاهش فشار بر سیستم گوارشی |
| استفاده از مکمل‌های غذایی | مکمل‌های پروتئینی مایع برای بیمارانی که در بلع مشکل دارند |
| تمرینات مقاومتی سبک | تمریناتی مانند بلند کردن وزنه‌های سبک برای حفظ عضلات |
آیا همه بیماران پارکینسون لاغر می‌شوند؟
خیر، همه بیماران پارکینسون، لاغری را تجربه نمی‌کنند! عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، سبک زندگی و ژنتیک بر وزن بیمار تأثیر می‌گذارند. بر اساس مطالعه‌ای در سال 2023، حدود 30% از بیماران پارکینسون، در مراحل اولیه بیماری وزن پایداری دارند. با این حال، بیمارانی که علائم حرکتی شدید یا مشکلات گوارشی دارند، بیشتر در معرض کاهش وزن هستند.
آیا اضافه وزن میتواند جلوی پیشرفت پارکینسون را بگیرد؟
هیچ شواهد علمی قطعی نشان نداده که اضافه وزن به طور مستقیم، از پیشرفت پارکینسون جلوگیری می‌کند؛ با این حال، حفظ وزن سالم میتواند به بهبود تحمل داروها و کاهش عوارض بیماری کمک کند. مطالعه‌ای در سال 2020، نشان داد که بیماران با وزن متعادل، نسبت به بیماران لاغر، پاسخ بهتری به درمان‌های دارویی دارند.
آیا مصرف داروهای پارکینسون باعث کاهش وزن می‌شود؟
برخی داروهای پارکینسون، مانند آگونیست‌های دوپامین، ممکن است با عوارضی مانند حالت تهوع یا کاهش اشتها، به طور غیر مستقیم باعث کاهش وزن شوند. با این حال، این اثر در همه بیماران یکسان نیست. برای مثال، یکی از بیماران ما پس از شروع لوودوپا دچار تهوع شد؛ اما با تنظیم دوز دارو و افزودن میان وعده‌های سبک، توانستیم وزن او را در محدوده طبیعی حفظ کنیم.
آیا لاغری بیمار، نشان دهنده مرحله پیشرفته بیماری است؟
لاغری، به تنهایی نشان دهنده مرحله پیشرفته پارکینسون نیست؛ اما میتواند با پیشرفت بیماری مرتبط باشد. کاهش وزن معمولاً در مراحل میانی تا پیشرفته، به دلیل شدت گرفتن علائم حرکتی و گوارشی، شایع‌تر است. با این حال، مداخله زودهنگام میتواند از تشدید این مشکل جلوگیری کند.
لاغر شدن در بیماری پارکینسون، چالشی است که با آگاهی و مدیریت صحیح، می‌توان آن را کنترل کرد. کاهش وزن، بر جسم، روحیه و کیفیت زندگی بیمار، تأثیر می‌گذارد. با پیشگیری از سوءتغذیه و بهره گیری از راهکارهای تغذیه‌ای و درمانی، بیماران می‌توانند زندگی سالم‌تری داشته باشند. اگر شما یا عزیزانتان با این مشکل مواجه هستید، مشورت با متخصصان تغذیه و مغز و اعصاب، گامی مؤثر در مسیر بهبود خواهد بود.
