شباهت‌ها و تفاوت‌های بالینی اولیه دو بیماری پارکینسون و آلزایمر
بیماری پارکینسون و آلزایمر، هرچند در دسته اختلالات نورودژنراتیو قرار دارند؛ اما از نظر بالینی تفاوت‌های آشکاری دارند! پارکینسون در درجه اول یک اختلال حرکتی است؛ که با علائمی مانند لرزش استراحتی، برادی کینزی (کندی حرکات) و سفتی عضلات مشخص می‌شود. در مقابل، آلزایمر عمدتاً بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد؛ و با فراموشی، مشکل در حل مسئله و گم کردن جهت یابی همراه است. با این حال، شباهت‌هایی نیز بین این دو بیماری وجود دارد. به ویژه در مراحل پیشرفته، جایی که بیماران پارکینسون ممکن است علائم زوال عقل را تجربه کنند؛ که به پارکینسون همراه با زوال عقل (PDD) معروف است.
دکتر رابرت هاچینسون، متخصص نورولوژی در دانشگاه جانز هاپکینز، اظهار می‌کند: «تشخیص دقیق بین پارکینسون و آلزایمر در مراحل اولیه، چالش برانگیز است؛ زیرا هر دو بیماری می‌توانند علائم شناختی و رفتاری مشترکی مانند افسردگی یا اضطراب را بروز دهند».
آیا پارکینسون و آلزایمر به هم مرتبط‌اند؟
پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که بین پارکینسون و آلزایمر، ارتباطات پاتولوژیک و ژنتیکی وجود دارد؛ هر دو بیماری با تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در مغز مرتبط هستند. مطالعه‌ای در سال 2022 توسط دکتر جیمز گالوین، نشان داد که حدود 30% از بیماران پارکینسون در مراحل آخر بیماری، علائم زوال عقل مشابه آلزایمر را تجربه می‌کنند. Disease Connections: Alzheimer’s and Parkinson’s | American Brain Foundation
آیا مصرف داروهای پارکینسون می‌تواند باعث زوال عقل شود؟
داروهای پارکینسون، مانند لوودوپا یا آگونیست‌های دوپامین، برای مدیریت علائم حرکتی طراحی شده‌اند؛ اما برخی بیماران، نگران تأثیر آن‌ها بر عملکرد شناختی و حافظه خود هستند. بر اساس گزارش موسسه ملی اختلالات نورولوژیک و سکته مغزی آمریکا (NINDS) در سال 2023، شواهد محدودی وجود دارد که این داروها به طور مستقیم، باعث زوال عقل می‌شوند. با این حال، در برخی موارد، عوارض جانبی مانند گیجی یا توهم، ممکن است با زوال عقل اشتباه گرفته شود.
برای مثال، آقایی 68 ساله که پنج سال تحت درمان با لوودوپا بود؛ گزارش داد که پس از تنظیم دوز دوباره دارو توسط پزشک، علائم گیجی او به طور قابل توجهی کاهش یافت. این تجربه نشان می‌دهد که مدیریت دقیق دوز دارو، می‌تواند از تشدید علائم شناختی جلوگیری کند.
آیا ابتلا به یکی، خطر ابتلا به دیگری را افزایش می‌دهد؟
تحقیقات نشان می‌دهند که ابتلا به پارکینسون ممکن است خطر زوال عقل، از جمله نوع مرتبط با آلزایمر را افزایش دهد؛ مقاله‌ای در سال 2021 توسط دکتر ماریا اسپیندلر گزارش داد که حدود 40% از بیماران پارکینسون در طول 10 سال پس از تشخیص، به زوال عقل مبتلا می‌شوند. این موضوع ممکن است به دلیل تغییرات پاتولوژیک مشترک، مانند تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی باشد.
علاوه بر این، بررسی رابطه پارکینسون و افسردگی نشان می‌دهد که افسردگی، به عنوان یک علامت شایع در هر دو بیماری، می‌تواند ریسک زوال عقل را افزایش دهد. بنابراین، غربالگری منظم بیماران پارکینسون برای علائم شناختی ضروری است.
تداخل علائم بالینی پارکینسون و آلزایمر
| ویژگی | پارکینسون | آلزایمر |
| علائم حرکتی | لرزش استراحتی، کندی حرکات، سفتی عضلات، مشکلات تعادل | معمولاً غایب، اما ممکن است در مراحل پیشرفته ظاهر شود |
| علائم شناختی | زوال عقل در مراحل بعدی (PDD)، مشکلات توجه، کندی تفکر | از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مشکل در حل مسئله، گم کردن جهت یابی |
| علائم رفتاری | افسردگی، اضطراب، آپاتی | افسردگی، تحریک پذیری، توهم در مراحل پیشرفته |
| علائم خواب | اختلال خواب REM، بی‌خوابی | بی‌خوابی، تغییر در الگوی خواب |
| سایر علائم | کاهش حس بویایی، یبوست، مشکلات بلع | مشکل در زبان، دشواری در انجام کارهای روزمره |
علائم مشترکی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب بین این دو بیماری دیده می‌شود؛ برای مثال، بیمارانی که دچار پارکینسون همراه با زوال عقل هستند، ممکن است مانند بیماران آلزایمر، مشکلات حافظه کوتاه مدت را تجربه کنند. علاوه بر این، توهم‌های بصری در هر دو بیماری، به ویژه در مراحل پیشرفته، گزارش شده است. این همپوشانی می‌تواند تشخیص را پیچیده کند؛ به خصوص زمانی که بیمار علائم غیر معمول مانند توهم را زودتر از حد انتظار نشان دهد. Alzheimer’s vs. Parkinson’s: A Comparison
مدیریت این علائم نیازمند رویکردی چند جانبه است؛ برای نمونه، خانمی 72 ساله که ابتدا با علائم پارکینسون تشخیص داده شده بود، پس از بروز مشکلات حافظه، تحت ارزیابی‌های شناختی قرار گرفت؛ و تشخیص زوال عقل مرتبط با آلزایمر نیز برای او تأیید شد. این مورد نشان دهنده اهمیت ارزیابی مداوم بیماران پارکینسون است.
وقتی آلزایمر با پارکینسون اشتباه گرفته می‌شود، و برعکس
تشخیص نادرست بین پارکینسون و آلزایمر، ممکن است به دلیل شباهت علائم رخ دهد؛ برای مثال، بیماران آلزایمر در مراحل پیشرفته ممکن است سفتی عضلات یا کندی حرکات را نشان دهند؛ که شبیه علائم پارکینسون است. برعکس، بیماران پارکینسون که دچار زوال عقل می‌شوند؛ ممکن است با آلزایمر اشتباه گرفته شوند. عاقبت بیماری پارکینسون ممکن است شامل زوال عقل باشد؛ اما این موضوع در همه بیماران صدق نمی‌کند.
درمان و مراقبت در موارد هم‌ابتلایی پارکینسون و آلزایمر
در مواردی که بیمار به طور همزمان علائم پارکینسون و آلزایمر را نشان می‌دهد؛ درمان باید با دقت طراحی شود. مثلا:
- داروها؛ استفاده از مهارکننده‌های کولین استراز مانند دونپزیل، برای مدیریت علائم شناختی آلزایمر و لوودوپا، برای علائم حرکتی پارکینسون.
- گفتاردرمانی و کاردرمانی؛ برای بهبود مهارت‌های ارتباطی و عملکردی.
- مدیریت علائم رفتاری؛ داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای کنترل افسردگی و اضطراب.
- حمایت روانی: جلسات مشاوره برای بیمار و خانواده. Concurrent administration of donepezil HCl and levodopa
مطالعه‌ای در سال 2020 توسط دکتر دیوید برن، نشان داد که برنامه‌های توان بخشی مثل گفتار درمانی و کاردرمانی، می‌توانند کیفیت زندگی بیماران با هم ابتلایی را تا 25% بهبود دهند. برای مثال، بیماری که از ترکیب فیزیوتراپی و کاردرمانی استفاده کرد؛ توانست تحرک و استقلال خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کند.
رابطه پارکینسون و آلزایمر، موضوعی پیچیده است که نیازمند درک عمیق از پاتولوژی، علائم و رویکردهای درمانی است؛ بیماری آلزایمر و پارکینسون، هرچند تفاوت‌های آشکاری دارند؛ اما همپوشانی علائم آن‌ها می‌تواند چالش‌هایی در تشخیص و درمان ایجاد کند. با پیشرفت تحقیقات، مانند مطالعات موسسه ملی اختلالات نورولوژیک و سکته مغزی آمریکا، امید است که در آینده، روش‌های دقیق‌تری برای تشخیص و مدیریت این بیماری‌ها توسعه یابد.
