خواب زیاد در بیماران پارکینسون
خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در بیماران پارکینسون، پدیده‌ای شایع است؛ بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2021 توسط دکتر سوزان کریسپ در دانشگاه استنفورد منتشر شد، حدود 40% از بیماران پارکینسون، از خواب‌آلودگی روزانه رنج می‌برند؛ که در مقایسه با افراد سالم، به مراتب بالاتر است. این وضعیت، اغلب با خستگی مزمن و کاهش انرژی همراه است؛ و فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند. به گفته دکتر جاناتان ویلسون، متخصص مغز و اعصاب در بیمارستان ماساچوست، «خواب زیاد در پارکینسون، اغلب نتیجه اختلال در مرکز خواب در مغز است؛ که تحت تأثیر کاهش دوپامین قرار می‌گیرد».
تفاوت بین خواب طبیعی و خواب بیش‌ازحد در پارکینسون، در شدت و تأثیر آن بر زندگی روزمره است؛ خواب طبیعی، انرژی بخش و منظم است؛ اما خواب‌آلودگی پاتولوژیک در پارکینسون، می‌تواند به صورت حملات خواب ناگهانی یا چرت‌های غیرقابل کنترل بروز کرده و بیمار را کسل‌تر کند. گاهی حتی این خواب آلودگی می‌تواند خطرناک باشد. مثلا، بیماری 62 ساله گزارش می‌داد که در حین تماشای تلویزیون یا حتی غذا خوردن، ناگهان خوابش می‌برد؛ وضعیتی که آزاردهنده و خطرناک است.
دلایل خواب زیاد در بیماران مبتلا به پارکینسون
- کاهش سطح دوپامین در مغز، که تنظیم خواب و بیداری را مختل می‌کند.
- تغییرات ساختاری در مرکز خواب در مغز، به ویژه در ساقه مغز.
- مصرف داروهای خواب‌آور یا داروهای پارکینسون مانند لوودوپا، که خواب‌آلودگی را تشدید می‌کنند.
- اختلال در خواب شبانه، مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب، که به خواب‌آلودگی روزانه منجر می‌شود.
- افسردگی و اضطراب، که در 50% بیماران پارکینسون دیده می‌شود و خستگی مزمن را افزایش می‌دهد.
- کاهش فعالیت بدنی، که چرخه خواب را نامنظم می‌کند.
- اختلالات شناختی، که بر الگوی خواب تأثیر می‌گذارند.
- عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی یا آرام بخش.
- بیماری‌های همراه مانند دیابت یا کم خونی، که انرژی بیمار را کاهش می‌دهند.
- پیری طبیعی مغز، که در کنار پارکینسون، اثرات خواب‌آلودگی را تشدید می‌کند.
- ضعف فیزیکی و خستگی مفرط ناشی از پیشرفت بیماریExcessive daytime sleepiness | Parkinson’s UK
پیامدهای خواب بیش از حد در زندگی روزمره بیماران پارکینسون
خواب زیاد در پارکینسون، فراتر از یک مشکل ساده است؛ و تأثیرات عمیقی بر زندگی بیماران دارد. این وضعیت، عملکرد شناختی و حافظه را تضعیف می‌کند؛ و تمرکز را دشوار می‌سازد. مثلا، بیماری 58 ساله گزارش داد که به دلیل خواب‌آلودگی روزانه، قادر به مطالعه کتاب یا پیگیری مکالمات طولانی نیست. علاوه بر این، حملات خواب ناگهانی، خطر سقوط و آسیب‌های فیزیکی را افزایش می‌دهد. به طوری که مطالعه‌ای در سال 2022 توسط دکتر لیزا شنکمن نشان داد که 30% بیماران پارکینسون به دلیل خواب‌آلودگی، حداقل یک بار دچار سقوط شده‌اند.
از منظر اجتماعی، اختلال خواب در پارکینسون، تعاملات اجتماعی و روابط عاطفی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماران ممکن است به دلیل خستگی مزمن، از شرکت در فعالیت‌های خانوادگی یا اجتماعی اجتناب کنند؛ امری که به انزوا و کاهش کیفیت زندگی آنها و نگرانی درباره عاقبت بیماری پارکینسون منجر می‌شود. وابستگی بیشتر به اطرافیان برای انجام کارهای روزمره، مانند رانندگی یا خرید، نیز از دیگر پیامدهای این مشکل است. Excessive Daytime Sleepiness in Parkinson’s Disease
آیا خواب زیاد نشانه پیشرفت بیماری پارکینسون است؟
برخی مطالعات، مانند مقاله‌ای که در سال 2023 توسط دکتر مارکوس بلوم منتشر شد، نشان می‌دهند که خواب‌آلودگی بیش‌ازحد، می‌تواند با پیشرفت آسیب به نواحی مغزی مرتبط با تنظیم خواب، همراه باشد. بااین‌حال، این لزوماً به معنای وخامت سریع بیماری نیست. در برخی موارد، خواب زیاد ممکن است نتیجه عوارض دارویی یا اختلالات همراه، مانند افسردگی باشد.
چه زمانی خواب زیاد در پارکینسون نگران کننده است؟
تمایز بین خستگی عادی و خواب‌آلودگی پاتولوژیک، برای بیماران پارکینسون حیاتی است؛ خستگی عادی معمولاً با استراحت بهبود می‌یابد؛ اما خواب‌آلودگی پاتولوژیک، با حملات خواب ناگهانی یا چرت‌های غیرقابل کنترل همراه می‌شود! نشانه‌های نگران کننده، شامل به خواب رفتن در حین فعالیت‌های روزانه مانند صحبت کردن، غذا خوردن یا حتی راه رفتن است.
به گفته دکتر امیلی راجرز، متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مایو، «اگر بیمار در طول روز به طور ناگهانی و بدون هشدار به خواب برود؛ باید فوراً تحت ارزیابی دقیق پزشکی قرار گیرد».
علاوه بر این، خواب‌آلودگی که با کاهش شدید انرژی، افسردگی یا مشکلات شناختی مثل آلزایمر همراه است؛ نیاز به بررسی دقیق دارد. زیرا اهمیت بررسی اختلالات همراه مانند رابطه پارکینسون و آلزایمر، در این موارد بسیار بالاست.
راهکارهایی برای مدیریت خواب زیاد در پارکینسون
| راهکار | توضیحات |
| تنظیم دوز داروها | کاهش یا تنظیم زمان مصرف لوودوپا و سایر داروها با مشورت پزشک. |
| بهبود بهداشت خواب | رعایت برنامه خواب منظم، پرهیز از چرت‌های طولانی و خوابیدن در محیط آرام. |
| نوردرمانی | استفاده از نور مصنوعی برای تنظیم ریتم شبانه روزی مغز. |
| درمان اختلالات همراه | بررسی و درمان افسردگی، اضطراب یا آپنه خواب. |
| فعالیت‌های تحریک کننده ذهن | انجام فعالیت‌های روزانه تحریک کننده ذهن مانند حل پازل یا مطالعه. |
علاوه بر این، تغییر سبک زندگی هم نقش کلیدی دارد. مثلا بیماری که روزانه 2 ساعت پیاده روی سبک و فعالیت‌های شناختی مانند حل جدول را به برنامه خود اضافه می‌کند، کاهش قابل توجهی در خواب‌آلودگی روزانه گزارش می‌دهد. پرهیز از داروهای خواب‌آور بدون تجویز پزشک و ایجاد برنامه خواب منظم، نیز به بهبود اختلال در خواب شبانه کمک می‌کند. Pharmacological and Non-pharmacological Treatments of Sleep Disorders in Parkinson’s Disease – PMC
خواب زیاد در پارکینسون، چالشی است که با مدیریت صحیح، می‌توان تأثیرات منفی آن را به حداقل رساند! با آگاهی از علل و پیامدهای اختلال خواب در پارکینسون، بیماران و خانواده‌ها می‌توانند با کمک متخصصان، راهکارهای مؤثری را به کار گیرند. از تنظیم داروها گرفته تا بهبود سبک زندگی، هر قدم کوچک می‌تواند به بهبود علائم خواب در پارکینسون و افزایش کیفیت زندگی کمک کند. اگر شما یا عزیزانتان با این مشکل مواجه هستید، مشورت با یک متخصص مغز و اعصاب، اولین گام برای یافتن راه حل است.
