آیا افسردگی یکی از علائم بیماری پارکینسون است؟
افسردگی در بیماران مبتلا به پارکینسون، بسیار شایع است! طبق مطالعه‌ای که در سال 2023 منتشر شد، حدود 35 تا 50% بیماران پارکینسون در طول بیماری خود، علائم افسردگی را تجربه می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد، توجه به سلامت روان در کنار علائم حرکتی مانند لرزش یا کندی حرکت، بسیار مهم است.
اما آیا افسردگی یک علامت اولیه از پارکینسون است یا علامتی ثانویه؟ پاسخ قطعی نیست؛ در برخی موارد، علائم افسردگی حتی پیش از تشخیص پارکینسون ظاهر می‌شوند؛ و می‌توانند نشانه‌ای از تغییرات اولیه در مغز باشند. به عنوان مثال، یکی از بیماران ما، آقایی 62 ساله، دو سال پیش از تشخیص پارکینسون، از بی‌انگیزگی و خستگی مداوم شکایت داشت؛ که بعداً مشخص شد با کاهش دوپامین مرتبط بوده است. در مقابل، برخی بیماران پس از مواجهه با محدودیت‌های حرکتی و فشار روانی تشخیص، دچار افسردگی می‌شوند. Depression | Parkinson’s Foundation
چرا بیماری پارکینسون می‌تواند منجر به افسردگی شود؟
بیماری پارکینسون با کاهش دوپامین در مغز همراه است؛ انتقال دهنده‌هایی (نوروترانسمیترها) مانند سروتونین و نوراپی نفرین، که در تنظیم خلق‌وخو نقش دارند، نیز در این بیماری تحت تأثیر قرار می‌گیرند. نواحی‌ای مانند آمیگدال، هیپوتالاموس و قشر پیش پیشانی، که مسئول پردازش احساسات هستند؛ در پارکینسون تغییر کرده و می‌توانند زمینه ساز افسردگی شوند.
به گفته دکتر مایکل اوکون، متخصص مغز و اعصاب در دانشگاه جانز هاپکینز: «پارکینسون، جسم و روح بیمار را به چالش می‌کشد؛ تغییرات مغزی و فشار روانی تشخیص، ترکیبی ویرانگر برای خلق‌وخو هستند».
وقتی که افراد متوجه می‌شوند باید با یک بیماری پیشرونده زندگی کنند؛ به سمت کندی روانی و افسردگی سوق داده می‌شوند. از طرفی، استرس مزمن ناشی از پارکینسون، می‌تواند علائم افسردگی را تا 40% تشدید کند. Parkinson’s disease and depression: What’s the link?
تفاوت افسردگی در بیماران پارکینسون با افسردگی کلاسیک
تشخیص افسردگی در بیماران پارکینسون چالش برانگیز است؛ زیرا برخی علائم مانند کندی روانی، بی احساسی، یا خستگی با علائم حرکتی پارکینسون، همپوشانی دارند. در واقع، حدود 20% موارد افسردگی در پارکینسون، به دلیل این همپوشانی، به درستی تشخیص داده نمی‌شوند. جدول زیر تفاوت‌های کلیدی بین افسردگی در پارکینسون و افسردگی کلاسیک را نشان می‌دهد:
| معیار | افسردگی در پارکینسون | افسردگی کلاسیک |
| علائم اصلی | کندی روانی، بی‌انگیزگی، خستگی | غمگینی مداوم، احساس گناه |
| تأثیر حرکتی | تشدید توسط لرزش یا کندی حرکت | معمولاً بدون علائم حرکتی |
| پاسخ به درمان | نیاز به تنظیم دوز داروهای پارکینسون | پاسخ بهتر به داروهای استاندارد ضد افسردگی |
| همپوشانی با آپاتی | بسیار شایع | کمتر دیده می‌شود |
چه کسانی بیشتر در معرض افسردگی در پارکینسون هستند؟
- سابقه افسردگی یا اضطراب پیش از تشخیص
- شدت بالای علائم حرکتی مانند لرزش یا سفتی عضلانی
- سن بالاتر (بیش از 65 سال)
- وجود دمانس یا مشکلات شناختی
- فقدان حمایت اجتماعی یا خانوادگی
- تجربه عوارض جانبی داروهای پارکینسون
- ابتلا به بیماری‌های همراه مانند دیابت یا بیماری قلبی
- اختلالات خواب (ارتباط پارکینسون و خواب زیاد)
- کاهش کیفیت زندگی به دلیل محدودیت‌های جسمانی
- جنسیت (زنان کمی بیشتر در معرض خطر هستند) Depression in Patients with Parkinson’s Disease
آیا همه بیماران پارکینسون افسرده می‌شوند؟
خیر، همه بیماران پارکینسون دچار افسردگی نمی‌شوند! اگرچه شیوع افسردگی بالاست؛ اما عواملی مانند شخصیت فرد، حمایت اجتماعی و دسترسی به درمان، می‌توانند از بروز آن جلوگیری کنند. مثلا بیماری که منظم ورزش می‌کند و در جلسات گروهی بیماران شرکت دارد؛ کمتر علائم افسردگی را نشان می‌دهد. مطالعه‌ای در سال 2023 نشان داد که حدود 50% بیماران پارکینسون با مدیریت مناسب، هرگز افسردگی شدید را تجربه نمی‌کنند.
راه‌های درمان افسردگی در بیماران مبتلا به پارکینسون
داروهای ضدافسردگی مانند SSRIها (مثل سرترالین) یا SNRIها، اغلب تجویز می‌شوند؛ اما باید با احتیاط و تنظیم دوز با داروهای پارکینسون، مصرف شوند. روان درمانی، به ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT)، اثربخشی بالایی در این مدل افسردگی هم دارد. به عنوان مثال، بیمارانی که در جلسات CBT شرکت می‌کنند، پس از چند ماه گزارش می‌دهند که احساس بهتری نسبت به عاقبت بیماری پارکینسون دارند. Depression | Parkinson’s UK
ورزش و فعالیت بدنی نیز معجزه می‌کنند؛ مطالعه‌ای در سال 2022 نشان داد که ورزش منظم، مانند پیاده روی یا یوگا، می‌تواند علائم افسردگی را تا 30% کاهش دهد. مداخلات مکمل مانند نوروفیدبک یا تحریک مغناطیسی (rTMS) نیز در حال بررسی هستند؛ و نتایج اولیه امیدوار کننده بوده‌اند. علاوه بر این، از اثر موسیقی درمانی، پرداختن به کارهای هنری سبک و مصرف غذاهای سالم‌تر، نباید غافل شد.
آیا درمان افسردگی می‌تواند روند بیماری پارکینسون را بهبود دهد؟
درمان افسردگی، کیفیت زندگی را بهبود بخشیده و عملکرد حرکتی را نیز تقویت می‌کند؛ بیمارانی که افسردگی‌شان کنترل شده است؛ معمولاً بهتر به درمان‌های پارکینسون پایبند می‌مانند. مطالعه‌ای در سال 2024 نشان داد که درمان موفق افسردگی، می‌تواند تا 25% عملکرد روزانه بیماران را بهبود دهد. اکثر بیماران با درمان افسردگی، انگیزه بیشتری برای فیزیوتراپی و پیشرفت حرکت پیدا می‌کنند.
رابطه پارکینسون و افسردگی، چالشی است که با آگاهی و درمان مناسب، می‌توان آن را مدیریت کرد. این ارتباط، چه از تغییرات مغزی ناشی شود و چه از فشار روانی بیماری، نباید نادیده گرفته شود. با بهره گیری از درمان‌های دارویی، روان درمانی، و حمایت اجتماعی، بیماران می‌توانند با کاهش علائم افسردگی، کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
