علائم وسواس فکری شدید | 10 مورد از نشانه های وسواس فکری

علائم وسواس فکری عملی

آشنایی با وسواس و نشانه های آن و شناسایی به موقع علائم وسواس اهمیت زیادی دارد؛ زیرا همه افکار تکراری به‌عنوان وسواس شناخته نمی‌شوند و هر عادت یا رفتاری هم الزاماً به معنای وسواس فکری عملی نیست. افراد مبتلا حتی اگر از بیش از حد بودن افکار و رفتارهای وسواسی خود آگاه باشند، نمی‌توانند آنها را کنترل کنند. گاهی بیش از یک ساعت در روز را با افکار و اعمال وسواسی دست و پنجه نرم می‌کنند. با اینکه از رفتارهای تکراری و اجباری خود لذت نمی‌برند، اما برای تسکین موقت اضطراب خود، آنها را انجام می‌دهند. علائم افراد مبتلا به وسواس فکری، عموما به دو دسته‌ی افکار وسواسی و اعمال اجباری تقسیم می‌شود. ^{OCD & cleaning: When is obsessive cleaning a problem? | NOCD}

برای رسیدن به نتیجه بهتر و کاهش تأثیرات منفی این اختلال، مهم است که در کنار شناسایی این علائم، به درمان وسواس نیز توجه ویژه‌ای داشته باشید. روش‌های درمانی می‌توانند شامل مشاوره، درمان‌های رفتاری و در برخی موارد دارو درمانی باشند که به فرد کمک می‌کنند تا با چالش‌های وسواس فکری بهتر کنار بیاید.

علائم وسواس در دسته افکار وسواسی

افراد وسواسی، افکار، تمایلات یا تصاویر ذهنی تکرارشونده‌ای دارند که ناخواسته است و سبب بروز احساس اضطراب و نگرانی می‌شود. برخی از علائم وسواس که در دسته‌ی افکار وسواسی قرار می‌گیرند؛ عبارتند از:

• ترس از آلودگی یا تماس با میکروب‌ها
• ترس از فراموش کردن، گم‌کردن یا از دست دادن چیزی
• ترس از ناتوانی در کنترل رفتارهای خود
• افکار تهاجمی نسبت به دیگران یا خود
• افکار ناخواسته و ممنوع در زمینه‌های جنسی، مذهبی یا خشونت‌آمیز
• تمایل به مرتب و منظم‌کردن وسایل به شکل کاملاً متقارن و بی‌نقص

علائم وسواس در دسته اعمال اجباری

علائم وسواس فکری عملی در دسته‌ی اعمال اجباری، اغلب شامل رفتارهای تکراری و اجباری است که فرد به‌طور مداوم احساس نیاز به انجام آن‌ها را دارد. این رفتارها، در واکنش به یک فکر وسواسی انجام می‌شوند. برخی از رفتارهای اجباری رایج شامل موارد زیر است:

• شستشوی مکرر دست‌ها یا تمیزکردن بیش‌ازحد
• مرتب‌کردن و چیدمان وسایل به شیوه‌ای خاص و دقیق
• بررسی مداوم مواردی مانند قفل بودن در یا خاموش بودن اجاق گاز
• شمارش اجباری
• دعا یا تکرار کلمات به‌صورت ذهنی و بی‌صدا
• بستن دکمه‌های لباس با ترتیب خاص

علاوه برا این، برخی از افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، به اختلال تیک هم مبتلا هستند. تیک، می‌تواند شامل انجام حرکات یا درآوردن صداهای تکراری باشد. تیک‌های حرکتی شامل حرکات ناگهانی، کوتاه و تکراری مانند پلک زدن، حرکات چشم، تغییر چهره، بالا انداختن شانه‌ها و تکان دادن سر یا شانه‌ها می‌شوند. تیک‌های صوتی هم می‌توانند شامل صداهایی مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن یا درآوردن صداهای مشابه باشند.

علائم وسواس در چه سنی بروز می‌کنند؟

علائم وسواس فکری عملی می‌توانند در هر سنی آغاز شوند؛ اما معمولاً از اواخر کودکی تا دوران جوانی بروز می‌کنند و اکثرا در سنین جوانی تشخیص داده می‌شوند. نشانه‌ های وسواس فکری عملی به‌ آرامی بروز می‌کنند؛ در بازه‌هایی از زمان کاهش می‌یابند یا به مرور تشدید می‌شوند. در دوره‌های پرتنش زندگی افراد، این علائم بدتر می‌شوند و ممکن است افکار و اعمال وسواسی فرد نیز تغییر یابند.

افراد مبتلا، برای کنترل این افکار و اعمال، از موقعیت‌هایی که علائم آن‌ها را تحریک می‌کند، اجتناب می‌کنند یا برای مقابله با آن‌ها به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. بزرگسالان، اغلب متوجه غیر منطقی بودن رفتارهای اجباری خود می‌شوند؛ اما اکثر کودکان توانایی درک این موضوع را ندارند و احساس می‌کنند اگر اعمال اجباری را انجام ندهند، اتفاق بدی می‌افتد. علائم وسواس در کودکان، اغلب توسط والدین یا معلمان کشف می‌شود.

10 مورد از معمول‌ترین نشانه های وسواس فکری عملی

1. افکار وسواسی: افکار ناخواسته و مزاحمی که به‌طور مکرر در ذهن فرد ظاهر می‌شوند و باعث اضطراب و ناراحتی می‌گردند.
2. رفتارهای اجباری: اقداماتی تکراری که فرد به‌منظور کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی انجام می‌دهد، مانند شستشوی مکرر دست‌ها.
3. تصاویر ذهنی: تصاویری مزاحم و ناراحت‌کننده که ممکن است شامل صحنه‌های خشونت یا آلودگی باشند.
4. نگرانی بیش از حد: زمینه‌ای از نگرانی درباره آلودگی یا اشتباهات که به رفتارهای پیچیده برای جلوگیری از نتایج ترسناک منجر می‌شود.
5. درخواست مکرر تأیید: نیاز به تأیید از دیگران درباره ایمنی یا درست بودن کارها، که می‌تواند روابط را تحت فشار قرار دهد.
6. ترس از آلودگی: ترس شدید از میکروب‌ها یا کثیفی که منجر به تمیزکاری بیش از حد و اجتناب از موقعیت‌های خاص می‌شود.
7. چک کردن زیاد: نیاز اجباری به چک کردن مکرر چیزها، مانند قفل بودن درها، خاموش بودن اجاق گاز یا برداشتن وسایل.
8. رفتارهای انباشتگی: نیاز مفرط به جمع‌آوری و نگهداری اشیاء، حتی اگر ارزش نداشته باشند.
9. نیاز به تقارن و نظم: تمایل به ترتیب دادن اشیاء به شکلی خاص یا انجام کارها در یک ترتیب خاص.
10. افکار وسواسی خالص: افکار ناخواسته و مزاحمی که بدون رفتارهای ظاهری وجود دارند و معمولاً شامل موضوعات نگران‌کننده هستند.

شناخت علائم وسواس به ما کمک می‌کند تا با اقدامی به موقع، از بروز عوارض وسواس جلوگیری کنیم. عوارضی که تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد دارند و نیاز به درمان فوری را ایجاب می‌کنند.

علائم وسواس تمیزی

علائم وسواس تمیزی به شکل‌های مختلفی بروز پیدا می‌کنند؛ اما الزما مربوط به بهداشت نمی‌شوند. افراد مبتلا به وسواس تمیزی اکثرا ترس از آلودگی دارند. درباره ابتلا به بیمار‌ی‌ها نگرانند؛ مثلا با برخورد به یک فرد عرق کرده در اتوبوس نگران می‌شوند بیماری خاصی بگیرند. این افراد، ممکن است نسبت به دیگران هم احساس آشفتگی کنند؛ برای مثال وقتی عضوی از خانواده چندان به نظم اهمیت نمی‌دهد، فرد مبتلا مضطرب می‌شود. گاهی احساس نگرانی فرد درباره بیماری افراد نزدیکش است؛ مثلا احساس می‌کند اگر دستانش را کمتر از ده بار بشوید، فرزندش سرطان می‌گیرد.

برخی افراد، نگرانی مفرطی درباره آلودگی پوست خود دارند که منجر به شستشوی زیاد می‌شود. علاوه بر این، نظم زیاد و رعایت قوانین خاص برای چینش اشیا از دیگر علائم وسواس تمیزی است. از دیگر علائم وسواس تمیزی، می‌توان به انجام اعمال اجباری برای پاکسازی و شستشوی دست‌ها، سطوح یا وسایل اشاره کرد؛ اما این تمیز کردن گاهی باید به شیوه‌ای خاص یا با ترتیب و دفعات معین انجام گردد. گاهی بدون وجود نشانه‌ای از آلودگی، پاکسازی را لازم می‌دانند. برخی افراد، مکررا در اینترنت به دنبال قوی‌ترین ضدعفونی‌کننده‌ها می‌گردند.

نگرانی بیش از حد درباره دفعات تمیز کردن سرویس بهداشتی یا استفاده از اسپری ضدعفونی کننده، زندگی افراد را مختل می‌کند. گاهی وسایلی را که نمی‌توانند تمیز کنند، دور می‌اندازند. وسواس چیدن اشیا به شکل خاص، منحصر به خانه فرد نمی‌شود و گاهی حتی در خانه دیگران هم تمایل دارند جای وسایل را مطابق میل خود تغییر دهند.

این رفتارهای اجباری به دنبال افکار وسواسی بروز می‌کنند؛ موقتا اضطراب را تسکین داده و به فرد آرامش می‌دهند. با این حال، در طولانی مدت منجر به افزایش این افکار و اعمال می‌شود. چون این رفتارها، واقعی بودن ترس‌های مربوط به تمیزی را تقویت می‌کند و فرد را مجبور می‌کند برای حل این ترس‌ها دست به اقدامات تکراری و غیرمنطقی بزند.

علائم وسواس فکری در کودکان

شناسایی علائم وسواس در کودکان، کمک می‌کند تا سریع‌تر برای درمان فرزندتان اقدام کنید. وسواس فکری عملی، معمولاً با افکار کودک شروع می‌شود. برخی علائم وسواس در کودکان شامل:

• نگرانی درباره آلودگی
• افکار مزاحم و نگران‌کننده از جمله تصورات، تصاویر یا افکار آزاردهنده در مورد آسیب دیدن خود یا دیگران؛ یا حتی نگرانی درباره بیماری یا مرگ خود یا یکی از عزیزان.
• باورهای خرافی و اعتقادات نادرست درباره نیاز به انجام اعمال خاص به‌منظور جلوگیری از وقوع اتفاقات بد.
• نگرانی بیش از حد درباره آسیب زدن به دیگران و احساس مسئولیت شدید در مورد ایمنی و سلامت دیگران.
• ترس از گم کردن اشیاء یا عدم توانایی در پیدا کردن چیزهای مهم.
• افکار ناخواسته مرتبط با مسائل جنسی یا مذهبی.
• وسواس در مورد تمیزی و حمام کردن.
• شک و تردید مداوم درباره ایمنی خانه مثلا بسته بودن در و پنجره در شب.
• تلاش مداوم برای به یاد آوردن جزئیات کوچک که ممکن است بی‌اهمیت به نظر برسند. ^{The most common OCD symptoms in children | NOCD}

نشانه های مرد وسواسی

با وجود اینکه علائم وسواس ارتباط زیادی به جنسیت ندارد؛ اما گاهی نشانه های وسواس در مردان، می‌تواند با زنان متفاوت باشد. آشنایی با وسواس و نشانه های آن در مردان، برای ارائه حمایت و درمان به موقع اهمیت دارد. برخی مردان، با شستشوی بیش از حد بدن یا دستان خود، درتلاشند اضطراب و افکار منفی خود را تسکین دهند. گاهی، وسایل و ابزار خود را مرتبا چک می‌کنند. انباشتن اشیای بی‌ارزش برای ترس از دست دادن چیزهای مهم، از دیگر علائم وسواس است. برخی مردان، بعلت احساس نیاز مداوم به کامل بودن و گرفتن تایید دیگران، توانایی تصمیم‌گیری ندارند؛ که منجر به شکست آنان در روابطشان می‌شود. ^{Common Signs of OCD in Men | OCD Treatment Virginia}

در نهایت، آشنایی با علائم وسواس فکری، به ما کمک می‌کند این اختلال را بهتر شناسایی کنیم و افرادی که با نشانه های وسواس فکری دست و پنجه نرم می‌کنند، حمایت کنیم. علائم وسواس فکری شدید، تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد می‌گذارند و در صورت عدم درمان، به مشکلات جدی‌تری منجر می‌شوند. بنابراین، شناسایی زودهنگام این نشانه‌ها و جست‌وجوی کمک‌های تخصصی، گامی حیاتی در بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به این اختلال است.