در بررسی موضوع عوارض جانبی نوروفیدبک، نکته‌ای که باید در نظر گرفت؛ تفاوت نوروفیدبک با بیوفیدبک است: نوروفیدبک به طور خاص بر فعالیت‌های مغزی تمرکز دارد؛ و تلاش می‌کند تا از طریق ارائه بازخورد به مغز، الگوهای عملکردی آن را بهبود بخشد. در حالی که بیوفیدبک به طور گسترده‌تر به تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف بدن مانند ضربان قلب یا تنفس می‌پردازد؛ این تفاوت‌ها ممکن است بر نوع واکنش‌ها و عوارض جانبی احتمالی در هر روش تأثیر بگذارد! همین امر، اهمیت آگاهی از ویژگی‌های هر یک را دوچندان می‌کند.
عوارض جانبی نوروفیدبک چیست؟
با وجود اینکه بیشتر بیماران، هیچ گونه عارضه جانبی از درمان با نوروفیدبک تجربه نمی‌کنند؛ واکنش‌های نادر این درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب؛ اکثرا به علت تحریک فرکانس‌های بتا و گاما ایجاد می‌شود و موقتی است.
- افسردگی؛ می‌تواند در اثر تحریک فرکانس‌های آلفا و تتا ایجاد شود و بعد از مدتی برطرف می‌شود.
- سردرد؛ عموما به علت کم آبی بدن یا خستگی ایجاد می‌شود. با مصرف مایعات کافی و مسکن تحت نظارت پزشک و همچنین داشتن استراحت، برطرف می‌شود.
- سرگیجه
- اختلالات شناختی
- لرزش‌های داخلی
- تنش عضلانی
- اضطراب اجتماعی
- کمبود انرژی؛ با استراحت کافی و مصرف مواد غذایی مقوی، برطرف می‌شود.
- خستگی یا خواب آلودگی موقت
- تشنج؛ این عارضه بسیار نادر است. اما در افراد با سابقه صرع یا اختلالات تشنجی ممکن است بروز کند.
- افزایش حساسیت عاطفی یا تغییرات خلقی؛ به علت تنظیم الگوهای مغزی جدید، تغییرات خلقی بروز می‌کند و افراد دچار حساسیت عاطفی بیشتری می‌شوند. با گذشت زمان، فرد به احساسات عادی برمی‌گردد.
- تحریکات خفیف پوستی؛ به دلیل استفاده از حسگرها در طول درمان، پوست سر حساس می‌شود. با تنظیم محل قرار گیری حسگرها و استفاده از الکترودهای متفاوت، این عارضه به راحتی مدیریت می‌شود.
علاوه بر این، ممکن است برخی افراد قبل از بهبودی، تشدید موقتی علائم را تجربه کنند؛ که به این پدیده، پدیده Dip یا اثر بازآموزی می‌گویند. این پدیده، یک بخش کاملا طبیعی از فرایند درمان است.
آیا نواحی مورد هدف نوروفیدبک درمغز، برا ایجاد عوارض جانبی تاثیر می‌گذارد؟
بله! یک متخصص نوروفیدبک در جلسه درمانی، بسته به نوع بیماری و اهداف درمان، مناطق خاصی از مغز را مورد هدف قرار داده؛ و فرکانس‌های آن ناحیه را افزایش یا کاهش می‌دهد. برخی از مناطق مغز، بیشتر از سایر نقاط، ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شوند. بنابراین، لزوم مراجعه به یک روانپزشک ماهر یا روان درمانگر با تجربه اهمیت می‌یابد. زیرا با هدف قرار دادن نواحی مناسب‌تر، به طور شناخته شده‌ای نتایج مطلوبی به دست خواهد آمد. Is Neurofeedback Therapy Safe? Are There Side Effects? | Drake Institute
یکی از سوالات رایجی که در کنار بررسی عوارض جانبی نوروفیدبک مطرح می‌شود؛ این است که نوروفیدبک برای چه سنی مناسب است؟ در پاسخ به این سوال، باید گفت که ایمنی و اثر گذاری این روش به عوامل مختلفی از جمله سن، وضعیت جسمی و روانی فرد و نوع مشکل مورد درمان بستگی دارد. هر چند عوارض جانبی نوروفیدبک بسیار نادر و معمولاً موقتی هستند؛ اما سن افراد می‌تواند در نحوه واکنش به این درمان تأثیرگذار باشد.
ارتباط امواج مغزی تغییر یافته با عوارض جانبی احتمالی نوروفیدبک
برخی امواج با فرکانس‌های خاص، می‌توانند عوارض جانبی شدیدتری در نورفیدبک ایجاد کنند. به عنوان مثال، تحریک فرکانس‌های بتا یا گاما، احساسات گذرایی مثل اضطراب، وحشت زدگی و افکار سریع را افزایش داده؛ و به بیمار این احساس را القا می‌کند که اضطرابش بدتر شده است. در حالی که این احساسات گذرا هستند. همچنین، افزایش فرکانس‌های کندتر مانند آلفا و تتا، خستگی و مشکلاتی در تمرکز ایجاد می‌کند؛ که موقتی هستند.
در چه صورت احتمال بروز عوارض جانبی نوروفیدبک کاهش می‌یابد؟
افرادی که از نوروفیدبک استفاده می‌کنند؛ مانند هر روش درمانی دیگر، ممکن است در ابتدای درمان دچار مشکلات تنظیمی شوند یا حتی به طور کلی با نوروفیدبک سازگار نباشند. با این حال، در صورتی که جلسات درمانی توسط یک پزشک مجرب یا روان درمانگر متخصص و با تجربه، انجام و مدیریت شود؛ احتمال تجربه عوارض جانبی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
چه عواملی احتمال بروز واکنش‌های نامطلوب را افزایش می‌دهد؟
در برخی افراد، وجود شرایط عصبی از پیش موجود، ممکن است خطر واکنش‌های نامطلوب را افزایش دهد. برای مثال، در صورتی که فردی مبتلا به صرع باشد؛ القای فعالیت الکتریکی غیر طبیعی به مغز او، خطر تشنج را افزایش می‌دهد. همچنین، آسیب‌های نافذ و غیر نافذ مغز، نارکولپسی (حمله خواب) و میگرن، ممکن است عوارض جانبی منحصر به فردی ایجاد کنند. بنابراین، این موضوع بسیار مهم است؛ که حتما سابقه کامل پزشکی، بیماری‌ها و داروهای مصرفی خود را، قبل از شروع درمان به درمانگر خود اطلاع دهید. Neurofeedback Side Effects | Mental Health Treatment San Diego
راهکارهایی برای کاهش عوارض جانبی نوروفیدبک
قبل و بعد از جلسات نوروفیدبک، در صورت نداشتن محدودیت، برای عملکرد بهینه مغز و بهبود پس از جلسه، آب کافی مصرف کنید. داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، از عملکرد مغز حمایت می‌کند. اطمینان از خواب کافی، به طور میانگین 8 ساعت در شب، برای سلامت و بهبود مغز، مهم است. فعالیت‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، تمرینات ملایم ورزشی، استرس را مدیریت کرده؛ و نتیجه بخشی نوروفیدبک را بهبود می‌بخشد. برای تنظیم بهتر درمان، سابقه بیماری‌های قبلی، داروهای مصرفی و هر ناراحتی یا مشکل دیگر را به درمانگر خود اطلاع دهید؛ تا بهترین تصمیم برای شما گرفته شود.
علاوه بر این، با برنامه ریزی مناسب جلسات درمانی، شرکت منظم در جلسات و داشتن فاصله مناسب بین هر جلسه نوروفیدبک، برای اجازه دادن به مغز جهت تطبیق و یکپارچه کردن بازخوردها، می‌توانید به نتایج بسیار مفیدتری دست یابید. همچنین، رعایت تعداد و مدت جلسات پیشنهادی توسط متخصص، برای دستیابی به بهترین نتایج ضروری است. اگر دچار عوارض شدیدی شدید؛ حتما با متخصص نوروفیدبک برای ارزیابی و تنظیم برنامه درمانی خود مشورت کنید. با رعایت این توصیه‌ها و ارتباط مستمر با متخصص، می‌توان عوارض جانبی نوروفیدبک را به حداقل رساند؛ و از مزایای آن بهره‌مند شد.
در پایان، اگرچه نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی غیر تهاجمی و ایمن شناخته می‌شود؛ آگاهی از عوارض جانبی احتمالی آن همچنان اهمیت دارد. این عوارض، که عمدتاً نادر و موقتی هستند؛ بیشتر به نحوه اجرا و تخصص درمانگر وابسته‌اند. انتخاب یک متخصص ماهر، ارتباط موثر با درمانگر و رعایت اصول مراقبت از خود، می‌توانند تاثیر بسزایی در کاهش احتمال بروز این عوارض داشته باشند. در نهایت، نوروفیدبک می‌تواند برای بسیاری از افراد یک گزینه درمانی موثر و ارزشمند باشد؛ به شرط آنکه با دانش کافی و تحت نظر متخصص انجام شود.
