علائم افسردگی شدید در مردان | علت و درمان افسردگی آقایان

علائم افسردگی در مردان

وقتی صحبت از نشانه‌های افسردگی در مردان می‌شود؛ بسیاری تصور می‌کنند که فقط باید دنبال غم و گریه بگردند. اما حقیقت این است که افسردگی در آقایان، اغلب چهره متفاوتی دارد. برخلاف زنان که ممکن است احساساتشان را راحت‌تر بروز دهند؛ مردان گاهی این حس را با خشم، انزوا یا حتی رفتارهای پرخطر نشان می‌دهند. مثلاً یکی از مراجعانم، مردی 45 ساله بود که سال‌ها با سردردهای مزمن و بی‌خوابی دست ‌و پنجه نرم می‌کرد؛ و نمی‌دانست نشانه‌ها، ریشه در افسردگی دارد! طبق آمار انجمن روان ‌پزشکی آمریکا (APA)، بیش از 6 میلیون مرد در ایالات متحده هر سال با افسردگی روبه‌رو می‌شوند؛ اما کمتر از نیمی از آن‌ها، به سراغ درمان می‌روند.

دکتر جان اسمیت، روان ‌پزشک برجسته در بیمارستان جان هاپکینز، می‌گوید: «مردان اغلب افسردگی را به شکل خستگی جسمی یا عصبانیت نشان می‌دهند؛ چون جامعه از آن‌ها انتظار دارد که همیشه قوی باشند». این تفاوت در بروز علائم، تشخیص را سخت‌تر می‌کند. تحقیقات اخیر مانند مقاله‌ای از جیمز و همکارانش در سال 2021 که در مجله علمی Clinical Psychiatry منتشر شد؛ نشان داده که حدود 30% مردان افسرده به جای غم، با تحریک ‌پذیری و رفتارهای تهاجمی واکنش نشان می‌دهند. ^{Anxiety and depression in men}

علائم افسردگی در مردان متاهل

مردان متاهل اغلب، افسردگی را در بستر فشارها و مسئولیت‌های زندگی مشترک تجربه می‌کنند. این نشانه‌ها گاهی در تعاملات روزمره با همسر و فرزندان، خود را نشان می‌دهند. همچنین، جالب است که افسردگی در مردان و زنان، گاهی مثل دو دنیای متفاوت عمل می‌کند. در حالی که مردان ممکن است با رفتارهای پرخطر یا فاصله گرفتن از دیگران، به آن واکنش نشان دهند؛ افسردگی شدید در زنان، اغلب با ابراز احساسات آشکارتر همراه می‌شود. با این حال، علائم افسردگی در مردان متاهل، می‌تواند طیفی ازعلائم زیر را شامل شود:

• عصبانیت غیرمنطقی با همسر یا فرزندان؛ پرخاشگری بر سر موضوعات پیش ‌پا افتاده، مثل دیر شدن شام، که قبلاً بی‌اهمیت بود.
• کاهش صمیمیت عاطفی یا جنسی؛ فاصله گرفتن از همسر، چه در ابراز محبت و چه در روابط نزدیک زناشویی، بدون دلیل واضح.
• خستگی مداوم علی ‌رغم استراحت؛ احساس کوفتگی همیشگی، حتی بعد از خواب کافی، که انگار انرژی به بدنشان برنمی‌گردد.
• انزوای اجتماعی؛ دوری از جمع‌های خانوادگی یا دوستان، مثل لغو کردن مهمانی‌ها یا بی‌علاقگی به دیدار اقوام.
• احساس گناه یا ناکافی بودن؛ فکر کردن مداوم به اینکه به ‌عنوان همسر یا پدر، به اندازه کافی خوب نیستند.
• کاهش تمرکز در خانه؛ فراموش کردن وظایف روزمره، مثل پرداخت قبض‌ها یا کمک به بچه‌ها در درسشان.
• بی‌علاقگی به سرگرمی‌های خانوادگی؛ کنار گذاشتن فعالیت‌هایی مثل بازی با فرزندان یا تماشای فیلم با همسر.
• تغییر در الگوی غذایی؛ پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی، مثلاً بی‌توجهی به وعده‌های غذایی مشترک.
• شکایت از درد بدون دلیل پزشکی؛ سردرد یا کمردرد مکرر که آزمایش‌ها علت جسمی آن را نشان نمی‌دهند.
• بی‌خوابی یا خواب بیش از حد؛ بیدار ماندن تا دیروقت یا خوابیدن طولانی در آخر هفته‌ها، بدون احساس سرحالی.
• مصرف مواد مخدر یا اعتیاد به الکل^{Male depression: Understanding the issues}

علائم افسردگی در مردان مجرد

مردان مجرد ممکن است به دلیل تنهایی یا نبود حمایت عاطفی، افسردگی را شدیدتر تجربه کنند. این علائم اغلب در رفتارهای فردی و انتخاب‌های زندگی‌شان نمایان می‌شود. علائمی مانند:

• مصرف الکل یا مواد مخدر؛ روی آوردن به نوشیدنی‌های الکلی یا سیگار برای پر کردن خلأ احساسی و فرار از افکار منفی.
• بی‌انگیزگی در کار یا روابط؛ از دست دادن اشتیاق برای پیشرفت شغلی یا شروع یک رابطه دوستی یا عاطفی جدید.
• خواب نامنظم؛ بیدار ماندن تا صبح بدون هدف یا خوابیدن بیش از حد، برای فرار از واقعیت.
• رفتارهای پرخطر؛ مثل رانندگی با سرعت بالا یا تصمیم‌های مالی ناگهانی و بدون برنامه.
• انزوای خود خواسته؛ قطع ارتباط با دوستان قدیمی یا رد کردن دعوت به دورهمی‌ها.
• تحریک‌ پذیری شدید؛ واکنش‌های تند به انتقادهای کوچک یا شوخی‌های بی‌ضرر اطرافیان.
• بی‌توجهی به ظاهر شخصی؛ کنار گذاشتن نظافت، مثل اصلاح نکردن صورت یا پوشیدن لباس‌های نامرتب.
• وسواس فکری درباره گذشته؛ فکر کردن مداوم به شکست‌های عاطفی یا فرصت‌های از دست‌ رفته.
• کاهش لذت از تفریحات فردی؛ بی‌علاقگی به بازی‌های ویدیویی، ورزش یا هر چیزی که قبلاً سرگرمشان می‌کرد.
• احساس پوچی مداوم؛ حس اینکه زندگی هیچ معنایی ندارد و تلاش کردن بی‌فایده است. ^{Anxiety and depression in men}

علت افسردگی در مردان

چرا مردان به افسردگی دچار می‌شوند؟ پاسخ ساده نیست؛ اما ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی در این میان نقش دارند. علت افسردگی در مردان، می‌تواند از تغییرات هورمونی مثل کاهش تستوسترون، شروع شود؛ و تا فشارهای شغلی یا شکست‌های عاطفی ادامه پیدا کند. مثلاً یکی از بیمارانم، بعد از از دست دادن شغلش در سال گذشته، چنان احساس بی‌ارزشی می‌کرد؛ که حتی تا یک سال، از خانه بیرون نمی‌رفت. مطالعه‌ای در سال 2023 که توسط لی و همکارانش، در American Journal of Men’s Health انجام شد؛ نشان داد که 25% موارد افسردگی شدید در مردان به استرس مزمن کاری مرتبط است.

از طرف دیگر، فرهنگ “مرد باید همیشه قوی باشد” هم بی‌تأثیر نیست. این انتظار اجتماعی باعث می‌شود مردان کمتر درباره احساساتشان حرف بزنند؛ و مشکلاتشان را درون خودشان نگه دارند. ضربه‌های زندگی مثل طلاق، مرگ عزیزان یا حتی بیماری‌های جسمی مثل دیابت هم، می‌توانند جرقه افسردگی را بزنند. پس اگر فکر می‌کنید این مشکل فقط به ضعف شخصیت ربط دارد؛ سخت در اشتباهید؛ ریشه‌های افسردگی، عمیق‌تر از این حرف‌هاست! ^{Depression in men}

درمان افسردگی در مردان

وقتی تصمیم درمان افسردگی در مردان گرفته می‌شود؛ اولین قدم پذیرش این واقعیت است که کمک خواستن، نشانه ضعف نیست. در طول سال‌ها تجربه‌ام، بارها دیده‌ام مردانی که با اکراه به مطبم می‌آیند، بعد از چند جلسه درمان، می‌گویند: «کاش زودتر آمده بودم!». راه‌های مختلفی برای غلبه بر این مشکل وجود دارد؛ از صحبت با متخصص و شروع داروهای ضد افسردگی گرفته تا تغییر در سبک زندگی. اما هر روشی مزایا و چالش‌های خودش را دارد که در جدول زیر مقایسه شده‌اند:

هر کدام از این روش‌ها، بسته به شدت افسردگی و شرایط فرد می‌تواند مؤثر باشد. مثلاً یکی از مراجعانم با ترکیب ورزش روزانه و جلسات روان ‌درمانی، بدون مصرف دارو، بعد از 4 ماه دوباره به زندگی عادی برگشت. علاوه بر این، نمی‌توان از حمایت اجتماعی خانواده و دوستانش، چشم پوشی کرد. انتخاب با شماست؛ اما مشورت با متخصص همیشه بهترین نقطه شروع است. ^{Why So Many Men with Depression Go Untreated & What to Do About It}

انواع افسردگی در مردان

افسردگی در مردان، انواع مختلفی دارد؛ و شناخت نوع آن، کلید درمان درست است. همه افسردگی‌ها شبیه هم نیستند. بعضی‌ افسردگی‌ها، حاد هستند؛ یعنی ناگهانی شروع شده و تمام می‌شوند. بعضی‌ها هم مثل سایه‌ای طولانی، به صورت مزمن همراه مردان باقی می‌مانند. انواع افسردگی در مردان، می‌تواند شامل این موارد باشد:

• افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder): این نوع افسردگی، با غم عمیق و مداوم همراه است؛ و فرد را از لذت بردن از زندگی محروم می‌کند. گاهی هم با افکار خودکشی و بی ‌انرژی بودن شدید همراه می‌شود؛ که نیاز به مداخله فوری دارد.
• اختلال افسردگی مداوم (Persistent Depressive Disorder): این افسردگی، حس ناراحتی خفیف اما پایداری است؛ که حداقل دو سال طول می‌کشد و فرد را فرسوده می‌کند. برخلاف شدت کمتر، تأثیرش بر کیفیت زندگی به مرور زمان، عمیق‌تر می‌شود.
• افسردگی فصلی (Seasonal Affective Disorder): این افسردگی در ماه‌های کم‌ نور سال مثل پاییز و زمستان، به دلیل کاهش نور خورشید بروز می‌کند. با افزایش خواب و بی ‌حالی همراه است؛ و اغلب با نور درمانی، بهبود می‌یابد.
• افسردگی دوقطبی (Bipolar Depression): نوسان بین دوره‌های شادی بیش از حد و غم عمیق، ویژگی اصلی این نوع است. تشخیص این افسردگی سخت است؛ چون فرد گاهی احساس سرخوشی کاذب را با بهبودی، اشتباه می‌گیرد.
• افسردگی پس از زایمان در مردان (Postpartum Depression in Men): برخی مردان، پس از تولد فرزندشان با احساس اضطراب و بی ‌ارزشی مواجه می‌شوند. فشار مسئولیت جدید و تغییرات زندگی، این نوع افسردگی را تحریک می‌کند. ^{Types of depression – Beyond Blue}

افسردگی در مردان، هرچند ساکت و پنهان باشد؛ اما قدرت تخریب بالایی دارد. با این حال، با تشخیص به‌ موقع و اقدام درست، می‌توان آن را مهار کرد. به شما اطمینان می‌دهم که هیچکس در این مسیر تنها نیست؛ کافی است درخواست کمک کنید یا به عزیزانتان نشان دهید که به حمایتشان نیاز دارید. یک شروع کوچک، مثل صحبت با یک متخصص یا حتی قدم زدن و ورزش روزانه، می‌تواند دریچه‌ای به سوی روزهای روشن‌تر باز کند.