آیا حجامت می‌تواند در درمان پارکینسون مؤثر باشد؟
در سال 2021، مطالعه‌ای در دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شد که تأثیر خون گیری درمانی یا همان حجامت را بر سطح شاخص‌های التهابی در بیماران پارکینسونی، بررسی می‌کرد. نتایج این مطالعه نشان داد که پس از 3 جلسه حجامت، کاهش جزئی در سطح یک نوع ماده التهاب زا مشاهده شد؛ با این حال، هیچ تغییری در علائم بالینی مثل لرزش یا ناپایداری وضعیت بدن، گزارش نشد.
از سوی دیگر، دکتر بنجامین والتر، متخصص نورولوژی از مرکز پارکینسون کلینیک کلیولند، معتقد است، «هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد حجامت بتواند مسیر پیشرفت نورودژنراتیو بیماری پارکینسون را تغییر دهد». منبع: (Cleveland Clinic, Neurology Dept., 2023)
از نظر علوم اعصاب، مکانیسم حجامت در کاهش سموم بدن یا بهبود گردش خون، هیچ هم راستایی شناخته شده‌ای با کاهش تخریب نورون‌های دوپامینرژیک ندارد! حتی در مطالعات منتشر شده در Journal of Neuroinflammation در سال 2020، مشخص شد که التهاب عصبی در پارکینسون، فرآیندی پیچیده‌تر از آن است که با اقدامات سطحی مانند حجامت، قابل کنترل باشد. با این حال، باید توجه داشت که اغلب مطالعات انجام شده در ایران و چین، با جامعه آماری محدود و بدون گروه کنترل علمی انجام شده‌اند؛ از این رو، قابلیت تعمیم آن‌ها بسیار پایین است.
تجربه بالینی و دیدگاه پزشکان متخصص مغز و اعصاب
طبق سال‌ها تجربه، بیماران متعددی داشتیم که با امید به طب سنتی، جلسات مکرر حجامت را تجربه کرده‌اند؛ یکی از این بیماران، آقایی 61 ساله با سابقه 8 سال پارکینسون بود که به دلیل خون گیری‌های مکرر، دچار آنمی شد و در نهایت مجبور به قطع داروی راساژیلین شد. دکتر ایرن ریچارد، استاد نورولوژی در دانشگاه رچستر، معتقد است هرچند روش‌های مکمل ممکن است آرامش ذهنی ایجاد کنند؛ اما در بیماری‌هایی مانند پارکینسون که منشأ عصبی مشخص دارند، نمی‌توان انتظار تأثیر درمانی از آن‌ها داشت. منبع: (Neurology Today, 2022)
البته نا گفته نماند که در برخی افراد، کاهش اضطراب یا بهبود کیفیت خواب گزارش شده است؛ اما این موارد اغلب ناشی از اثر پلاسبو یا همزمانی مصرف داروهای اصلی بوده‌اند. برای افرادی که به دنبال درمان پارکینسون در خانه هستند؛ انتخاب‌های ایمن‌تری همچون فیزیوتراپی سبک، یوگا، رژیم غذایی ضدالتهاب و همراهی با تیم درمانی توصیه می‌شود. Hijama therapy (wet cupping)
خطرات احتمالی حجامت در بیماران پارکینسونی
- کاهش هموگلوبین (آنمی) به دلیل خون گیری مکرر
- تداخل با داروهای ضدانعقاد مثل لوودوپا و خطر خونریزی شدید
- عفونت محل حجامت در صورت عدم رعایت بهداشت
- سرگیجه و افت فشار خون به ویژه در بیماران سالمند
- ضعف عضلانی موقت ناشی از کاهش خون رسانی
- افزایش خستگی به دلیل اتلاف خون
- کاهش تمرکز در روزهای پس از حجامت
- اختلال در جذب دارو به دلیل تغییرات فیزیولوژیک
- حساسیت پوستی ناشی از واکنش به بادکش یا مواد ضد عفونی
- احساس گر گرفتگی، سرما و بی نظمی در گردش خون
- درد مزمن در ناحیه حجامت که گاهی تا هفته‌ها باقی می‌ماند
- بی‌خوابی، به دنبال تحریک سیستم عصبی
- تشدید لرزش در برخی موارد حاد
- آسیب عروقی در اثر اجرای نادرست
- تشنج گزارش شده در بیماران با سابقه صرع
- عود زخم قدیمی در محل حجامت در بیماران دیابتی
- اختلال در تعادل، به ویژه در ساعات بعد از حجامت
- واکنش‌های ناخواسته ایمنی یا عفونیCupping Therapy – StatPearls – NCBI Bookshelf
آیا می‌توان حجامت را به عنوان درمان مکمل توصیه کرد؟
در شرایطی که بیمار از درمان‌های استاندارد پیروی کرده و وضعیت پایداری دارد؛ استفاده از روش‌هایی مانند حجامت، صرفاً در چارچوب طب مکمل و تحت نظر پزشک متخصص، می‌تواند قابل قبول باشد. بهتر است به جای نادیده گرفتن نقش داروهای پایه مانند لوودوپا و اعتماد بی پایه به روش‌های سنتی، با مشورت و تحت نظارت متخصصین، از این روش‌های مکمل، در حد معقول و مناسب با شرایط جسمانی، بهره برد.
اثرات روانی حجامت مانند کاهش اضطراب، اغلب ناشی از اثر پلاسبو هستند؛ و نه مکانیسم‌های فیزیولوژیک بدن. همانطور که مطالعه‌ای در BMJ Open در سال 2020 نشان داد که بیش از 47% اثر درمانی در روش‌های طب مکمل، ناشی از تلقین و باور بیمار است. با این حال، نمی‌توان نقش طب سنتی ایرانی را نادیده گرفت؛ اما برای استفاده آگاهانه از آن، رعایت چند نکته حیاتی است:
- اطمینان از انجام حجامت توسط فرد آموزش دیده
- بررسی دقیق وضعیت هموگلوبین و داروهای مصرفی
- خودداری از انجام حجامت در زمان بحران بیماری
علاوه بر این، شناخت کامل از غذاهای موثر بر بیماری‌های اعصاب مثل مطالعاتی که درباره سیاه دانه و پارکینسون انجام شده، می‌تواند به تهیه یک رژیم غذایی طبیعی‌تر و بهبودی بهتر، کمک کند.
آیا کسی با حجامت کاملاً درمان شده است؟
تا به امروز، هیچ مطالعه علمی معتبر یا بیمار اثبات شده‌ای در جهان وجود ندارد که نشان دهد بیماری پارکینسون، صرفاً با حجامت درمان شده باشد. گاه گزارش‌هایی غیرعلمی در فضای مجازی با این ادعا منتشر می‌شوند؛ اما بررسی‌ها نشان داده این گزارش‌ها فاقد پایه علمی هستند. بیماری پارکینسون ذاتاً پیش رونده و نورودژنراتیو است و درمان قطعی ندارد. هدف درمان‌های این بیماری، تنها کاهش علائم و کند کردن روند بیماری است.
چند جلسه حجامت برای پارکینسون مفید است؟
تعداد جلسات حجامت، اصلا استاندارد ثابتی ندارد؛ و اغلب به شکل تجربی پیشنهاد می‌شود. در کلینیک‌های طب سنتی، پیشنهاد 3 تا 6 جلسه سالانه رایج است؛ اما هیچ مطالعه‌ای تاکنون نشان نداده که افزایش تعداد جلسات، رابطه مستقیمی با بهبود علائم پارکینسون دارد. طبق تجربه ما، بیمارانی که بیش از حد به این روش تکیه کرده‌اند، عموماً با ضعف جسمی، آنمی و افزایش وابستگی به روش‌های غیرپزشکی، مواجه شده‌اند.
آیا حجامت عوارض بلند مدت دارد؟
اگرچه ممکن است حجامت در ظاهر بی خطر به نظر برسد؛ اما در بلند مدت ممکن است باعث اختلال در تعادل آهن بدن، تشدید اختلالات حرکتی و حتی آسیب به سیستم ایمنی شود. به ویژه در بیماران سالمند یا کسانی که داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند؛ خطرات جدی‌تر خواهد بود. عارضه‌هایی مانند تخریب عروق سطحی، تغییر در فشار خون و تشدید لرزش، جزو مواردی هستند که در مطالعات موردی متخصصان، گزارش شده‌اند.
با تمام جوانب بررسی شده، باید گفت که تأثیر حجامت بر پارکینسون، هنوز در حد فرضیه‌ای تجربی باقی مانده و فاقد پشتوانه محکم علمی است. اگرچه ممکن است کاربرد حجامت در پارکینسون در کاهش اضطراب یا تسهیل خواب در برخی بیماران مشاهده شود؛ اما به هیچ وجه نمی‌توان آن را جایگزینی برای درمان‌های مبتنی بر نورولوژی دانست.
