بررسی ارتباط تشنج و نوار مغز، می‌تواند اطلاعات زیادی درباره وضعیت فعالیت الکتریکی مغز در طول تشنج‌ها ارائه دهد. ارزیابی امواج مختلف نوار مغز، به ویژه در تشخیص نوع و محل وقوع تشنج‌ها کاربرد دارند. اما نوار مغزی تنها به تشنج‌ها محدود نمی‌شود؛ و می‌تواند پاسخ به سوالاتی مانند نوار مغز چه چیزهایی را نشان می‌دهد؟ را نیز، روشن کند. از طریق تحلیل دقیق این امواج، می‌توان به شناخت بهتری از عملکرد مغز و مشکلات احتمالی آن، دست یافت.
میزان موفقیت نوار مغز در تشخیص تشنج چقدر است؟
تاکنون، تحقیقات زیادی در زمینه میزان موفقیت نوار مغز در کانون‌های تشنجی و تشخیص بیماری صرع، انجام شده است. بر اساس نتایج بدست آمده، حساسیت نوار مغزی روتین برای تشخیص صرع، بین 50 تا 80 درصد می‌باشد. بنابراین، تهیه نوار مغز، یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص تشنج‌ها به حساب آمده؛ و به صورت مکرر، توسط پزشکان برای تشخیص این بیماری‌ها، درخواست می‌گردد. The role of EEG in patients with suspected epilepsy
امواج تشنج در نوار مغز، می‌توانند نشانه‌هایی از اختلالات مغزی مانند صرع را نمایان کنند؛ اما تغییرات مشابهی ممکن است در بیماری‌های دیگر، از جمله تومور مغزی، نیز مشاهده شود. هر چند که تهیه نوار مغز، را هاصلی تشخیص تومور مغزی نیست؛ اما با تحلیل نوار مغز تومور مغزی، می‌توان به شناسایی مناطقی که تحت تاثیر تومور قرار دارند، کمک کرد. این تغییرات در نوار مغزی ممکن است در تشخیص و مدیریت تومور مغزی، نقش مهمی ایفا کنند.
امواج تشنج در نوار مغز در کدام قسمت از مغز مشاهده می‌شوند؟
در هر قسمت از مغز انسان، سلول‌های عصبی می‌توانند دچار تخلیه ناگهانی انرژی الکتریکی و در نتیجه تشنج، شوند. با وقوع تشنج، هر بیمار طیف وسیع و بسیار متنوعی از علائم مختلف را تجربه می‌کند. ممکن از وقوع تشنج، با از دست رفتن هوشیاری همراه باشد؛ یا حتی نباشد. اینکه هوشیاری افراد در حین تشنج کاهش یابد، یا اینکه حین تشنج، کدام اندام‌های بدن، به ترتیب منقبض و منبسط شوند؛ به شدت و محل وقوع تشنج در مغز بستگی دارد.
بنابراین، حین تشنج، لازم است بیمار در نظر گرفته شود؛ و ترتیب پدید آمدن علائم مختف مانند قفل شدن دندان‌ها، سفت یا شل شدن دست‌ها و پاها، ادرار کردن بی اختیار، لرزش، سقوط، حرکت چشم‌ها به راست و چپ و یا حتی بالای سر، به طور کامل به پزشک اطلاع داده شود.
پزشکان، بر اساس علائم بالینی و تهیه نوار مغزی که فعالیت الکتریکی کل مغز را پایش می‌کند؛ به محل وقوع تشنج در مغز و کانون‌های تشنجی، پی می‌برند. همانطور که گفته شد، تشنج می‌تواند در هر قسمت از مغز، مانند ناحیه پیشانی، گیجگاهی، آهیانه‌ای و پس سری، اتفاق بیافتد. در هر کدام از این قسمت‌ها، ویژگی‌ها و علائم خاصی مشاهده می‌شود. همچنین، امواج نوار مغز در هر کدام از این نواحی، دچار تغییرات منحصر به فردی می‌شوند. درک ارتباط بین علائم بیمار قبل و حین تشنج و همچنین، یافته‌های نوار مغز، برای تشخیص دقیق و درمان‌های اختصاصی، کاملا ضروری است. Localization-Related Epilepsies on EEG
تغییرات امواج آلفا در نوار مغز تشنج
امواج آلفا که معمولاً از طریق نوار مغزی (EEG) شناسایی می‌شوند؛ از نظر فرکانسی، بین امواج بتا و تتا قرار دارند؛ و با احساس آرامش عمیق و فعالیت متوسط مغز، مرتبط هستند. بسته به شرایط مختلف، امواجی مانند آلفا ممکن است دچار تغییرات غیر عادی شوند. برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به صرع، به ویژه آنهایی که به صرع قسمت گیجگاهی میانی دچار هستند؛ کاهش در فرکانس اوج امواج آلفا را نسبت به افراد سالم، تجربه می‌کنند. جالب است بدانید که این کاهش، می‌تواند در بستگان بدون علائم بیمارانی که به صرع قسمت گیجگاهی مغز مبتلا هستند؛ مشاهده شود. در این حالت، احتمال وجود زمینه ژنتیکی در ابتلا به صرع، مطرح می‌گردد. Heritability of alpha and sensorimotor network changes in temporal lobe epilepsy
امواج بتا در نوار مغز تشنج چه تغییراتی دارند؟
برخی افراد مبتلا به اختلالات تشنجی، ممکن از قبل از وقوع تشنج، حالاتی را به نام اورا تجربه کنند. علاوه بر علائم بالینی شروع حملات تشنج، نوار مغز و امواج مغزی این افراد نیز، می‌تواند نشان دهنده شروع حملات تشنجی باشد. یکی از تغییرات مهم نوار مغز در شروع تشنج، افزایش توان در باند بتا است. این امر به این معنی است که امواج بتا در شروع تشنج، در مغز دچار بیش فعالی می‌شوند. این افزایش قدرت، ممکن است به عنوان یک شاخص برای پیش بینی تشنج، مورد استفاده قرار گیرد. امواج بتا در حالت طبیعی، با هوشیاری و تمرکز ارتباط دارند. Epileptic seizure prediction using power analysis in beta band of EEG signals
بر اساس نتایجی که از تحقیقات بدست آمده است؛ رایج‌‌ترین ریتم در آغاز تشنج، أمواج بتا هستند. همچنین، این افزایش فعالیت در امواج بتا، در 50 درصد موارد، در نواحی پیشانی و مرکزی مغز و در 42 درصد مواقع، در ناحیه پیشانی چپ مغز، مشاهده می‌شوند. علاوه بر این، در بیشتر بیمارانی که تشنج مقاوم به درمان دارند؛ فعالیت مداوم امواج بتا در ناحیه گیجگاهی سمت چپ مغز، مشاهده می‌گردد. Beta Wave – an overview | ScienceDirect Topics
تغییرات امواج بتا در صرع ابسنس (صرع غیابی) کودکان
کودکانی که مبتلا به نوعی از صرع، به نام صرع ابسنس یا غیابی هستند؛ قبل از شروع درمان، در حالت چشمان بسته، امواج بتا بالاتری نسبت به افراد سالم نشان می‌دهند. پس از درمان دارویی، کاهش این امواج در نوار مغز، مشهود می‌گردد. علاوه بر موارد گفته شده، گاهی اوقات، داروهای آرامبخشی مانند بنزودیازپین‌ها نیز، می‌توانند باعث افزایش قدرت امواج بتا شوند. Frontiers | Changes in Interictal Pretreatment and Posttreatment EEG in Childhood Absence Epilepsy
ارتباط تشنج با تغییرات امواج دلتا در نوار مغز
امواج دلتا، معمولاً با خواب عمیق مرتبط هستند. در نوار مغز نواحی گیجگاهی و پیشانی، امواج دلتا با افزایش قدرت مشاهده می‌شوند. این امواج دلتا که با شدت بالا مشاهده می‌شوند؛ غالبا با کاهش سطح هوشیاری در بیمار مرتبط هستند. از طرفی، گاهی در برخی مناطق مغز، سرعت امواج دلتا کاهش می‌یابد. برای مثال، اگر پزشکی در نوار مغز بیمار در امواج ناحیه گیجگاهی مایل به جلوی سر، کاهش سرعتی در امواج دلتا مشاهده نماید؛ می‌تواند فعالیت تشنجی در هیپوکامپ بیمار را شناسایی کند. این یافته‌ها، نشان می‌دهند که تغییرات سرعت دلتا، می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت صرعی در نواحی مغزی مربوطه باشد. Increased delta power as a scalp marker of epileptic activity
همچنین، جالب است بدانید که نوسانات امواج دلتا، می‌توانند به تشنج‌های حرکتی یا انقباضات عضلانی تبدیل شوند. علاوه بر این، قدرت امواج دلتا، بیش از 60 درصد از کل قدرت امواج، در هنگام تشنج‌ها را تشکیل می‌دهد.
تغییرات امواج تتا در نوار مغز مرتبط با تشنج
امواج تتا، اغلب در طول فعالیت‌های تشنجی تغییر می‌کنند. پس از وقوع تشنج و تخلیه الکتریکی سلول‌های عصبی مغز، بلافاصله، قدرت ریتم امواج تتا کاهش می‌یابد. این اثر، ممکن است در دوره‌های طولانی‌تری پس از تخلیه‌های الکتریکی، ادامه داشته باشد. در برخی بیماران، کاهش قدرت امواج تتا، در ناحیه گیجگاهی مغز، مشهودتر است. در مواردی نیز کاهش نوسانات تتا، در زمان اورا (یعنی قبل از شروع تشنج) مشاهده شده است؛ و کاهش بیشتر این نوسانات، با شروع زودتر صرع ارتباط داشته است. بنابراین، گاهی اوقات تغییرات امواج تتا، ممکن است نشانه‌ای از شروع فعالیت‌های صرعی، در مغز باشند. Evidence for spreading seizure as a cause of theta
در نهایت، تحلیل دقیق امواج نوار مغزی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد نحوه بروز و مکان تشنج‌ها فراهم کند. شناخت ارتباط بین تغییرات نوار مغزی و تشنج، از طریق شناسایی الگوهای خاص این امواج، به پزشکان این امکان را می‌دهد؛ تا درمان‌های هدفمندتری برای بیماران مبتلا به صرع تجویز کنند. این پژوهش‌ها به بهبود کیفیت زندگی بیماران و پیشگیری از حملات تشنجی، کمک شایانی می‌کنند.
