نوار مغز یکی از روش‌های ایمن و پرکاربرد برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز در شرایط مختلف، از جمله دوران بارداری است. با توجه به اینکه این آزمایش به هیچ وجه اشعه یا امواج مضری تولید نمی‌کند؛ پزشکان آن را برای تشخیص مشکلات عصبی مانند تشنج، سردردهای مزمن و اختلالات خواب در زنان باردار تجویز می‌کنند. البته دقت و کیفیت ثبت امواج مغزی تا حد زیادی به انواع دستگاه نوار مغزی بستگی دارد؛ زیرا هر کدام از این دستگاه‌ها با ویژگی‌های خاص خود، میزان حساسیت و نحوه ثبت داده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بنابراین، درک تفاوت‌های میان این دستگاه‌ها می‌تواند به انتخاب دقیق‌تر روش تشخیصی و اطمینان بیشتر مادران باردار، کمک کند.
دلایل نیاز به نوار مغز در دوران بارداری
نوار مغز در دوران بارداری، معمولاً برای تشخیص مشکلات عصبی مانند تشنج، صرع، میگرن شدید، سردردهای غیرعادی و اختلالات خواب انجام می‌شود. دکتر ویلیام تیلور، متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مایو می‌گوید: «بارداری می‌تواند برخی اختلالات عصبی را تشدید کند؛ یا باعث بروز علائم جدید شود. در چنین شرایطی، نوار مغز یک روش ایمن و غیرتهاجمی برای بررسی عملکرد مغز و تشخیص مشکلات احتمالی به حساب می‌آید.» همچنین، دکتر سوزان برینر، نورولوژیست دانشگاه هاروارد، تأکید می‌کند که «اگر مادری سابقه صرع یا مشکلات عصبی داشته باشد؛ انجام نوار مغز در بارداری برای پایش وضعیت او ضروری است.»
همانطور که گفته شد نوار مغز، یکی از ابزارهای مهم برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز است؛ که در شرایط مختلف از جمله دوران بارداری به کار می‌رود. از آنجایی که برخی مشکلات عصبی، مانند تشنج یا اختلالات خواب در بارداری شدت می‌یابند؛ گاهی پزشکان برای دقت بیشتر، انجام نوار مغز را در شرایط خاص توصیه می‌کنند. یکی از این شرایط، نوار مغز در حالت خواب است؛ که به بررسی دقیق‌تر امواج مغزی، در زمان استراحت و خواب عمیق کمک می‌کند. این روش به ویژه برای تشخیص صرع یا سایر مشکلات مرتبط با خواب، بسیار مؤثر است. در صورت نیاز، حتی برای زنان باردار نیز انجام می‌شود؛ تا اطلاعات بیشتری درباره وضعیت مغزی آن‌ها ارائه دهد.
آیا نوار مغز برای زن باردار ضرر دارد؟
تحقیقات علمی نشان می‌دهد که نوار مغز، برای زنان باردار ایمن است؛ و هیچ تأثیر منفی بر جنین ندارد. برخلاف روش‌هایی مانند CT Scan که از اشعه ایکس استفاده می‌کند؛ نوار مغز تنها فعالیت الکتریکی مغز را ثبت کرده و هیچ اشعه یا میدان مغناطیسی مضری تولید نمی‌کند. دکتر آلیسون برنت، متخصص نورولوژی در دانشگاه جانز هاپکینز، تأکید می‌کند که «نوار مغز یک روش غیرتهاجمی و بدون خطر است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد مغز، بدون اینکه مادر یا جنین در معرض آسیب قرار بگیرند؛ ارائه دهد.» مطالعات پزشکی نیز نشان داده‌اند که انجام EEG در دوران بارداری، هیچ ارتباطی با افزایش خطر سقط، زایمان زودرس یا نقص‌های مادرزادی ندارد. CT and MR Pregnancy Guidelines
عوارض احتمالی نوار مغز در بارداری
بسیاری از زنان باردار نگران هستند که نوار مغز، امواج الکتریکی مضری تولید کند؛ که بر سلامت جنین، تأثیر بگذارد. اما این نگرانی بیشتر ناشی از تصورات نادرست و اطلاعات نادرست پزشکی است. نوار مغز، هیچ موج الکتریکی یا اشعه‌ای به بدن ارسال نمی‌کند؛ بلکه فقط فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند. دکتر مایکل نیومن، متخصص مغز و اعصاب در دانشگاه کلمبیا، می‌گوید: «نوار مغز، تنها یک روش ثبت امواج مغزی است؛ و به هیچ عنوان، الکتریسیته یا انرژی مضری را به بدن مادر یا جنین منتقل نمی‌کند.» بنابراین، این روش هیچ خطری برای بارداری ایجاد نمی‌کند؛ و با روش‌هایی مانند اشعه ایکس یا حتی برخی اسکن‌های مغناطیسی کاملاً متفاوت است.
علاوه بر این، متخصصان تأکید دارند که تاکنون هیچ مطالعه علمی معتبری تأثیر منفی EEG بر جنین را اثبات نکرده است. دکتر آنجلا راس، نورولوژیست و استاد دانشگاه استنفورد، اشاره می‌کند: «نوار مغز، یکی از بی‌خطرترین روش‌های بررسی عملکرد مغز است و هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر منفی آن، بر رشد جنین وجود ندارد.» به همین دلیل، این روش به عنوان یک راهکار استاندارد و ایمن، در زنان باردار با مشکلات عصبی استفاده می‌شود. در واقع، خطرات ناشی از عدم تشخیص به موقع بیماری‌های عصبی، بسیار بیشتر از نگرانی‌های بی‌اساس درباره نوار مغز است.
جایگزین‌های نوار مغز در بارداری
در برخی موارد که پزشک نیاز به بررسی دقیق‌تر مشکلات عصبی در زنان باردار دارد؛ روش‌های جایگزین نوار مغز، مانند MRI، سی تی اسکن و آزمایش‌های خون مورد استفاده قرار می‌گیرند. MRI، یکی از گزینه‌های ایمن‌تر برای زنان باردار است؛ زیرا از اشعه استفاده نکرده و تنها با میدان‌های مغناطیسی، از مغز تصویربرداری می‌کند. دکتر سامانتا کولینز، رادیولوژیست دانشگاه ییل می‌گوید: «MRI در بارداری بی‌خطر محسوب می‌شود؛ اما در 3 ماهه اول، تنها در مواقع ضروری توصیه می‌شود.»
از طرفی، سی تی اسکن (CT Scan) به دلیل استفاده از اشعه ایکس، مگر در شرایط اضطراری، زنان باردار توصیه نمی‌شود. این روش می‌تواند خطرات بالقوه‌ای برای جنین داشته باشد؛ به همین دلیل پزشکان ترجیح می‌دهند از نوار مغز یا MRI، استفاده کنند. سونوگرافی داپلر مغزی نیز، یکی دیگر از گزینه‌های ایمن است؛ که در برخی موارد برای بررسی جریان خون در مغز، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی، اگر نگرانی درباره سلامت جنین وجود داشته باشد؛ EEG و MRI امن‌ترین انتخاب‌ها هستند. در حالی که CT Scan تنها در شرایط خاص استفاده می‌شود.
نکات مهم قبل و بعد از انجام نوار مغز در بارداری
سعی کنید شب قبل از آزمایش، خواب کافی داشته باشید. از مصرف کافئین، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا 12 ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید؛ زیرا این مواد می‌توانند امواج مغزی را تحت تأثیر قرار دهند. موهایتان را تمیز کنید؛ این کار کمک می‌کند که حسگرها به درستی روی پوست سر قرار بگیرند و نتایج دقیق‌تری ارائه شود.
از طرفی پس از آزمایش، نیازی به استراحت خاص یا محدودیت در فعالیت‌های روزانه ندارید؛ زیرا نوار مغز یک روش کاملاً غیرتهاجمی است. با این حال، در صورت انجام نوار مغز با تحریک نور یا صدا، ممکن است برای مدت کوتاهی کمی احساس گیجی یا خستگی داشته باشید؛ که با استراحت کوتاه برطرف می‌شود. علاوه بر این، اگر داروی آرامبخش مصرف کردید، حتماً با یک نفرهمراه مراجعه کنید؛ و تا زمانی که اثر دارو از بین نرفته است، از رانندگی بپرهیزید. EEG coherence before and after giving birth
تجربیاتی از زنان باردار که نوار مغز انجام داده‌اند
خانمی 32 ساله، در هفته 24 بارداری خود به دلیل تشنج‌های خفیف، نوار مغز انجام داده است. او می‌گوید: «قبل از آزمایش خیلی نگران بودم؛ که شاید امواج الکتریکی روی جنین تأثیر بگذارد. اما پزشکم توضیح داد که هیچ اشعه‌ای در کار نیست؛ و فقط فعالیت مغزم ثبت می‌شود. بعد از آزمایش هم هیچ مشکلی نداشتم و خیالم راحت شد.»
خانم 29 ساله دیگری که در دوران بارداری دچار سردردهای مداوم شده بود؛ تجربه مشابهی دارد. این خانم می‌گوید: «پزشک پیشنهاد داد برای بررسی علت سردردها نوار مغز انجام دهم. نگران بودم که این تست ممکن است برای جنین خطر داشته باشد؛ اما پس از انجام آن، متوجه شدم که این یک روش کاملاً غیرتهاجمی است و هیچ مشکلی برای من یا فرزندم ایجاد نکرد.»
با توجه به بررسی‌های علمی، نوار مغز یک روش کاملاً ایمن و غیر تهاجمی، برای زنان باردار محسوب می‌شود؛ و برخلاف برخی روش‌های تصویر برداری، هیچگونه اشعه یا امواج مضری تولید نمی‌کند. بنابراین، در صورتی که پزشک انجام این آزمایش را ضروری بداند؛ جای نگرانی وجود ندارد. با این حال، اگر همچنان دغدغه‌ای در این زمینه دارید؛ مشورت با یک متخصص مغز و اعصاب، می‌تواند به شما کمک کند؛ تا با اطمینان بیشتری این فرایند را انجام داده و از سلامت خود و جنین، محافظت کنید.
