دستگاههای نوار مغزی در انواع مختلفی طراحی شدهاند؛ تا به شناسایی دقیقتر اختلالات مغزی کمک کنند. این دستگاهها شامل مدلهای قابل حمل، ویدیویی، نوار مغز حین خواب و درون جمجمهای هستند؛ که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. استفاده از این دستگاهها، میتواند به شناسایی فعالیتهای غیر طبیعی مغزی کمک کند؛ و اطلاعات ارزشمندی برای تشخیص بیماریهایی مانند صرع، ام اس و… ارائه دهد. اگر قصد دارید بیشتر درباره این دستگاهها و عملکرد آنها بدانید؛ مهم است که ابتدا مفهوم نوار مغزی چیست؟ را درک کنید. در این صورت، میتوانید تفاوتهای موجود بین انواع مختلف دستگاههای نوار مغزی و کاربردهای آنها را بهتر بشناسید.
انواع دستگاه نوار مغزی
با پیشرفت فناوری در حوزه درمان، انواع دستگاه نوار مغز وارد بازار شده؛ که هر کدام، با ویژگیهای منحصر به فرد خود، برای انجام اهداف پزشکی، درمانی و پژوهشی، به کار گرفته میشوند. در اینجا، انواعی از این دستگاههای نوار مغزی، معرفی شدهاند.
نوار مغزی آمبولانسی (Ambulatory EEG) | این دستگاه به صورت قابل حمل طراحی شده است. بنابراین، به بیمار این امکان را میدهد که فعالیت مغزی خود را به طور مداوم در طول روز و در حین انجام فعالیتهای روزمره، ثبت کند. این نوع نوار مغزی، برای شناسایی فعالیتهای غیر عادی مغزی مانند تشنجها یا تغییرات فعالیت مغزی در طول روز، بسیار مفید است. بیمار میتواند در خانه به راحتی از آن استفاده کند. |
نوار مغزی ویدیویی (Video EEG) | این نوع نوار مغزی، علاوه بر ثبت فعالیتهای الکتریکی مغز، ویدیویی از فعالیتهای بدنی و حرکات بیمار را نیز ضبط میکند. این ویژگی به ویژه در شناسایی تشنجها، یا دیگر اختلالات مغزی مفید است؛ چرا که میتواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا فعالیت مغزی غیر طبیعی با علائمی مانند لرزش یا حرکات غیر ارادی بدن، همزمان است یا خیر. این روش معمولاً در بیمارستانها انجام میشود و اغلب برای ارزیابی دقیقتر تشنجهای غیر عادی، به کار میرود. |
نوار مغزی خواب (Sleep EEG) | این نوع نوار مغز، زمانی استفاده میشود که هدف، بررسی فعالیت مغزی بیمار در هنگام خواب باشد. در این روش، فعالیت مغزی در حین خواب شبانه، ثبت میشود؛ تا پزشک بتواند اختلالات مغزی خاص مانند آپنه خواب، حملات تشنجی شبانه یا اختلالات دیگر مرتبط با خواب را شناسایی کند. این روش به ویژه برای بیمارانی که دچار تشنجهای شبانه یا مشکلات خواب هستند؛ بسیار مفید است. |
نوار مغزی درون جمجمهای (Invasive EEG – iEEG) | این نوع نوار مغزی در شرایط خاص و در مواقعی که روشهای غیر تهاجمی قادر به شناسایی مشکل نیستند؛ مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش، حسگرها بوسیله جراحی، بر روی سطح مغز یا درون بافت مغزی قرار میگیرند. این نوع نوار مغزی، بیشتر در بیمارانی که تشنجهای مقاوم به درمان دارند؛ یا پزشک به دنبال شناسایی دقیق نواحی غیر طبیعی مغز، در بیماران مبتلا به صرع است، استفاده میشود. به دلیل اینکه این روش نیاز به جراحی و باز کردن جمجمه دارد؛ معمولاً فقط در شرایط خاص تجویز میشود. |
نوار مغزی طولانی مدت (Prolonged EEG) | این نوع نوار مغزی، معمولاً برای مدت طولانیتری نسبت به نوار مغزی معمولی انجام میشود. ممکن است این نوار مغز به طور مداوم برای چند ساعت یا حتی چند روز، همراه با ضبط ویدیو یا بدون آن، انجام شود. هدف از این روش، ثبت دقیقتری از فعالیت مغزی در طول زمان است. به ویژه در بیمارانی که علائم آنها به صورت نادر رخ میدهد؛ یا در طول یک روز، نمیتوانند فعالیت مغزی غیر طبیعی خود را نشان دهند. |
دستگاههای نوار مغزی به طور گستردهای در تشخیص و ارزیابی اختلالات مغزی، مورد استفاده قرار میگیرند؛ و هر نوع دستگاه، ویژگیهای خاص خود را برای بررسی فعالیت مغزی دارد. این دستگاهها میتوانند در تشخیص اختلالات عصبی مانند صرع، ام اس و همچنین بیماریهای روانی، مانند افسردگی مؤثر باشند. برای مثال، مطالعات نشان دادهاند که تغییرات در الگوهای فعالیت نوار مغز و افسردگی، میتواند نشانهای از مشکلات روانی باشد. این اطلاعات، میتواند به پزشکان کمک کند؛ تا روشهای درمانی بهتری را برای بیماران افسرده پیشنهاد دهند.
ویژگیهای دستگاههای نوار مغزی
دستگاههای نوار مغزی، میتوانند به صورت سیم دار یا بی سیم باشند. دستگاههای بی سیم به بیمار این امکان را میدهند؛ که آزادی بیشتری در حرکت و فعالیت داشته باشد. با این حال، دستگاههای سیم دار به طور معمول، از دقت بالاتری برخوردار هستند. علاوه بر این، برخی از انواع دستگاههای نوار مغز، قابل حمل هستند؛ یعنی به بیماران اجازه میدهند که در خانه یا در محل کار خود، نوار مغزی را انجام دهند. این ویژگی برای افرادی که نیاز به نظارت مداوم دارند؛ بسیار مفید است. Types | Stanford Health Care
همچنین، برخی از دستگاههای نوار مغزی، مجهز به دوربین هستند؛ که به ثبت حرکات بدن بیمار و ضبط ویدیو، در هنگام انجام نوار مغزی کمک میکند. این ویژگی برای ارزیابی دقیقتر و درک بهتر اختلالات مغزی نظیر علائم شروع و حین تشنجها، ضروری است. این روشهای مختلف نوار مغزی، به پزشکان کمک میکنند؛ تا بتوانند بیماریها و اختلالات مغزی را با دقت بالاتری شناسایی کنند. به این ترتیب، درمانهای مناسبتری برای بیماران ارائه داده میشود. EEG (electroencephalogram) – Mayo Clinic
جدیدترین دستگاه نوار مغز
شرکت معتبر Bitbrain، انواع مختلفی از دستگاههای نوار مغزی را داراست؛ که هر کدام برای عملکرد ویژهای طراحی شدهاند. یکی از این دستگاهها، دستگاه نوار مغز Diadem است؛ که یک هدست EEG قابل حمل میباشد. این دستگاه میتواند فعالیت االکتریکی مغز را از 12 نقطه مختلف، ثبت کند؛ و حالات احساسی و شناختی بیمار را تخمین بزند. مدل دیگری به نام Versatile EEG وجود دارد. این مدل، یک کلاهک برای انجام نوار مغز داشته؛ و با آب کار میکند. این کلاهک، از 8 تا 64 کانال مختلف دارد؛ و بسیار سریع و آسان، نصب میشود. علاوه بر این، این مدل برای مانیتورینگ فعالیت مغز به صورت بی سیم نیز، مناسب است.
همچنین، مدل دیگری به نام Ikon ساخته شده است؛ که یک نوار مغز پوشیدنی بر پایه پارچههای هوشمند به حساب میآید! این دستگاه، برای مانیتورینگ فعالیت الکتریکی مغز، در محیط های واقعی طراحی شده است. علاوه بر این، دستگاه دیگری به نام Ikon Sleep وجود دارد؛ که مخصوص بررسی فعالیتها و حالات مغز در زمان خواب است. این دستگاهها، از نوع جدیدترین دستگاههای نوار مغز و از نسل پیشرفته تجهیزات مدرن پزشکی هستند. با بهره گیری از این دستگاههای به روز، به صورت دقیقتر و در شرایط واقعیتر، فعالیت الکتریکی سلولهای عصبی مغز بررسی میشود؛ و درمانهای هدایت شدهای برای بیماران تدوین میگردد.
با توجه به پیشرفتهای علمی در زمینه دستگاههای نوار مغزی، این روش به ابزاری بسیار مفید و کارآمد در تشخیص و پیگیری بیماریهای مغزی، تبدیل شده است. هر نوع دستگاه نوار مغزی با ویژگیهای خاص خود، میتواند به تشخیص دقیقتر اختلالات مختلف کمک کند؛ و نظارت مداوم بر فعالیت مغزی را تسهیل نماید. آگاهی از انواع دستگاههای نوار مغزی، به ویژه جدیدترین دستگاه نوار مغز و کاربردهای هر کدام، میتواند در روند درمان و پیشگیری از بیماریهای مغزی، نقشی حیاتی ایفا کند. با ادامه تحقیقات و نوآوریهای علمی، انتظار میرود؛ که این دستگاهها دقیقتر، پیشرفتهتر و مؤثرتر از همیشه شوند.