درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد

علائم رایج ترک مواد مخدر

علائم ترک مواد مخدر، بستگی به نوع ماده مصرفی دارد؛ شدت و زمان ظهور این علائم پس از ترک، در افراد مختلف، متفاوت است! با این حال، برخی از علائم رایج ترک، شامل لرزش، درد عضلات، خستگی شدید، افسردگی و اضطراب، تشنج و… می‌شود.

چرا افراد پس از اعتیاد به مواد مخدر با افسردگی مواجه می‌شوند؟

همان‌طور که اعتیاد به مواد مخدر در مراحل مختلفی پیش ‌می‌رود، فرآیند بهبودی نیز مراحل و دوره‌های متفاوتی را در بر می‌گیرد. یکی از این مراحل، احساس افسردگی پس از ترک اعتیاد است. بنابراین، اگر پس از ترک اعتیاد احساس افسردگی می‌کنید؛ باید بدانید که تنها نیستید. فرد معتاد ، در طول دوره‌ی مصرف، ساختار و عملکرد مغزش تغییر می‌کند و باعث می‌شود تنها در صورت مصرف مواد، احساس لذت را تجربه کند. این حالت، خطر افسردگی را افزایش می‌دهد؛ زیرا وابستگی شیمیایی که در مغز ایجاد شده است و به فرد لذت کافی می‌دهد، پس از ترک، دیگر تأمین نمی‌شود. بنابراین، وقوع افسردگی بعد از ترک اعتیاد، دور از انتظار نیست. ^{Drug Withdrawal Symptoms, Timelines, and Treatment}

به عنوان مثال، افرادی که مواد مخدری مانند اپیوئیدها (مرفین، هروئین و..) مصرف کرده‌اند، بدون مصرف این مواد، احساس خوشحالی و رضایت نمی‌کنند؛ زیرا ذهن و بدنشان به آن‌ها وابسته شده است. این وابستگی، سبب ایجاد افسردگی در دوره‌ی ترک این مواد می‎شود. علاوه بر این، سایر علائم ترک مواد، می‌تواند افسردگی موجود را تشدید کند.

علاوه بر این، ممکن است یکی از دلایل احساس افسردگی بعد از ترک اعتیاد این باشد که فرد، دیگر با دوستان قدیمی خود در ارتباط نیست. اگر دایره دوستان قدیمی فرد، افرادی مبتلا به اعتیادهای گوناگون باشند، ممکن است برای فردی که در حال ترک است، بسیار وسوسه‌انگیز و تحریک‌کننده باشد؛ و ترک این زندگی قدیمی، منجر به بروز افسردگی شود.

چگونه با افسردگی و بی ‌حوصلگی پس از ترک اعتیاد مقابله کنیم؟

مقابله با افسردگی و بی‌ حوصلگی پس از ترک اعتیاد، به تلاش مستمر و استفاده از روش‌های متنوع نیازمند است. ورزش، یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با افسردگی است. فعالیت‌های بدنی می‌توانند به ترشح هورمون‌های شادی‌بخش کمک کنند. پیاده‌روی منظم و همچنین، شرکت در ورزش‌های گروهی برای افزایش احساس تعلق به گروه، در بهبود خلق و خوی فرد بسیار موثر است. همچنین، اثر تغذیه مناسب در بهبود وضعیت روحی، غیرقابل انکار است. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، اسیدهای چرب امگا-3 و سبزیجات تیره می‌تواند به بهبود احساسات کمک کند. از طرفی، مدیتیشن، به ایجاد آرامش ذهنی و کاهش استرس کمک شایانی می‌کند. تمرینات ذهن‌آگاهی به فرد کمک می‌کند تا با احساسات خود بهتر کنار بیاید.

فرد با داشتن یک برنامه منظم روزانه، احساس هدفمندی بیشتری خواهد داشت. این برنامه بهتر است شامل فعالیت‌های مختلف، مانند مطالعه، یادگیری مهارت‌های جدید و انواع سرگرمی‌ها باشد. همچنین، دریافت حمایت از دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی، در فرایند بهبودی بسیار مؤثرند. با صحبت کردن درباره احساسات و تجربیات، بار عاطفی این وقایع کاهش می‌یابد. در آخر، تلاش برای جایگزینی عادات ناسالم و دوری از محیط‌های پرخطر، به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.

اما اگر این احساسات ادامه یافت یا شدت گرفت، توصیه می‌شود با یک پزشک، مشاور یا روانشناس صحبت شود؛ تا راهکارهای مناسب‌تری برای کنترل افسردگی پس از ترک اعتیاد در نظر بگیرند. مراکز توانبخشی اعتیاد، مهارت‌های لازم برای غلبه بر افسردگی را آموزش می‌دهند و ابزارها و حتی داروهایی برای کنترل این احساسات، در اختیار این افراد قرار می‌دهند. به عبارتی، برخی از افراد ممکن است به داروهای افسردگی نیاز داشته باشند تا احساسات منفی خود را بهتر مدیریت کنند. انتخاب بهترین قرص ضد افسردگی، بسته به شرایط فردی و شدت افسردگی هر شخص متفاوت است و نیاز به مشاوره پزشکی دارد که در این مراکز برای بیماران انجام می‌شود.

استفاده از داروهای افسردگی یکی از راه‌های موثر در کاهش علائم افسردگی پس از ترک است. با پیشرفت‌های علمی، جدیدترین داروی افسردگی می‌تواند به شکل بهتری به کنترل این علائم کمک کند و با عوارض جانبی کمتری همراه باشد. در جلسات درمانی مراکز توانبخشی، درمانگران، مشوقان کاربلدی برای تشویق و حمایت افراد به پیشرفت و حرکت در زندگی محسوب می‌شوند. در جلسات گروهی این مراکز، از تجربیات دیگران در روند بهبودی استفاده می‌شود؛ و ارتباطات سالم و مفید، به عنوان جایگزینی برای ارتباطات نادرست قبلی به وجود می‌آید.

افسردگی بعد از ترک اعتیاد چقدر طول می‌کشد؟

تحقیقاتی که اخیرا درباره‌ی مدت زمان افسردگی بعد از ترک الکل انجام گرفته است؛ تا حدود بسیار زیاد، قابل تعمیم به سوءمصرف سایر مواد می‌باشد. طبق این تحقیقات، افسردگی پس از ترک الکل و سایر مواد افیونی، معمولاً در دوره حاد ترک اعتیاد ظاهر می‌شود. علائم ترک اعتیاد به‌ویژه افسردگی، طی 6 ساعت پس از آخرین مصرف شروع می‌شوند. این علائم، بسته به میزان مصرف، از خفیف تا شدید متغیرند و حتی می‌توانند به اوج برسند.

پس از گذراندن دوره‌ی حاد ترک، بعضی افراد دچار سندرم ترک پس از حاد (PAWS) می‌شوند؛ این سندرم، علائم افسردگی مانند احساس ناامیدی، خستگی، مشکل در تمرکز و اختلالات خواب را ایجاد می‌کند؛ که می‌تواند از چند هفته تا دوسال پس از ترک اعتیاد، ادامه داشته باشد. ^{There is Hope for Treating Depression After Meth Addiction – Alta Mira Recovery}

با وجود اینکه افسردگی پس از ترک اعتیاد، غالبا با گذشت زمان بهبود می‌یابد؛ اما در صورتی که علائم افسردگی شدید یا طولانی‌مدت شد، مراجعه به پزشک ضرورت می‌یابد؛ علائمی که به مداخله پزشکی نیاز دارند، شامل افکار آسیب به خود یا دیگران، از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها، ناتوانی در انجام وظایف روزمره و انزوای اجتماعی می‌باشند. با این حال، اگرچه دوره‌های اولیه پس از ترک اعتیاد ممکن است به دلیل وقوع افسردگی و سایر علائم، چالش‌برانگیز باشد؛ اما چشم‌انداز کلی این اقدام مثبت و بسیار سودآور است.

افسردگی بعد از شیشه

یکی از موانع مهمی که جستجوی درمان در افراد با اعتیاد به مت‌آمفتامین (شیشه) را به تاخیر می‌اندازد، افسردگی است؛ که هم در دروران اعتیاد فعال و هم در اوایل بهبودی احساس می‌شود. اما تحقیقات جدید، نشان می‌دهد که افسردگی پس از اعتیاد به مت‌آمفتامین نه اجتناب‌ناپذیر است و نه غیرقابل تغییر! با این تفسیر، درست است که از ابتلا به افسردگی هنگام مصرف شیشه و اوایل ترک آن نمی‌توان اجتناب کرد؛ اما در واقع، با مدیتیشن، ذهن‌آگاهی، دارودرمانی، ورزش و روان‌درمانی می‌توان این افسردگی را تغییر داد و به بهبودی پایدار رسید. ^{Depression After Drug Addiction – Northern Illinois Recovery}

طبق تحقیقی که اخیرا در استرالیا بر روی افراد افسرده پس از ترک اعتیاد به مت‌آمفتامین انجام شده است، استفاده طولانی‌مدت از شیشه، سیم‌کشی مراکز لذت در مغز را نابود می‌کند و به تدریج لذت بردن را غیرممکن می‌سازد. 84٪ از افرادی که گرفتار اعتیاد به شیشه شدند، از قبل معیارهای افسردگی را داشتند. این عدد با شروع ترک اعتیاد به شیشه افزایش می‌یابد؛ زیرا تنها چیزی که برای این افراد لذت ایجاد می‌کند، یعنی مت‌آمفتامین، حالا از بین رفته است و دیگر در دسترس فرد قرار نمی‌گیرد.

دکتر جیمز پِک، روانشناس بالینی متخصص در اعتیاد معتقد است، کریستال مت (شیشه)، دوپامین و نوراپی‌نفرین را در مغز منفجر می‌کند. بنابراین وقتی مصرف آن را متوقف می‌کنید، یک اثر قطعی روی مغز شما دارد که آنهدونیا (عدم توانایی در لذت بردن) را ایجاد می‌کند. بنابراین، اگرچه ترک اعتیاد برای همه افراد چالش برانگیز و دشوار است، اما اثرات عصبی شیشه، ترک این ماده را ناخوشایندتر می‌کند.

مطالعات تصویربرداری از مغز نشان می‌دهند که مغز، توانایی بازسازی و ترمیم گیرنده‌های دوپامین را دارد؛ اما این فرآیند به قدری آهسته است که برای بسیاری از مصرف‌کنندگان، دو سال طول می‌کشد تا عملکرد مغز به سطح پیش از مصرف شیشه برگردد. برای برخی افراد نیز این آسیب دائمی می‌ماند.

در نهایت، بی‌ حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد، مشکلاتی هستند که نیاز به توجه جدی دارند. در واقع، احساس بی‌ حوصلگی بعد از ترک اعتیاد، یکی از عوامل اصلی بازگشت افراد به مصرف دوباره مواد افیونی است. شناخت دقیق علائم ترک مصرف و استفاده از روش‌های مناسب برای درمان افسردگی بعد از ترک اعتیاد، می‌تواند به فرد کمک کند تا به زندگی طبیعی و سالم‌تری بازگردد؛ و همچنین، احتمال بازگشت فرد به مصرف دوباره مواد کاهش یابد. ترکیبی از حمایت‌های روان‌شناختی، مشاوره، ورزش، تغذیه سالم، بهبود ارتباط و گسترش دایره دوستی و همچنین در صورت نیاز، داروهای مناسب، می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند و به فرد کمک کند احساسات منفی را بهتر مدیریت کند.