متخصصان با بررسی نقشه مغزی فرد مضطرب و تحلیل دقیق امواج مغزی این افراد، به تفاوت الگوهای فعالیت نورونی یا به عبارتی، الگوهای فعالیت عصبی در افراد مضطرب پی می‌برند. این سبک تشخیصی، برای بیمارانی که علائم واضحی ندارند یا به تشخیص‌های سنتی پاسخ نمی‌دهند، میتواند مفید باشد. نقشه مغزی به عنوان یک روش تشخیصی مکمل، در کنار ارزیابی‌های بالینی، جهت تنظیم دقیق‌تر و متناسب با نیازهای فردی اشخاص مضطرب، به متخصصان کمک میکند.
نقشه مغزی فرد مضطرب چگونه است؟
همانطور که می‌دانید؛ نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی (qEEG) میتواند نشان دهنده‌ی چگونگی فعالیت الکتریکی مغز و تغییرات آن نسبت به فرد سالم باشد. در افراد مضطرب، معمولاً فعالیت امواج بتا که با استرس و اضطراب مرتبط هستند، افزایش می‌یابد؛ که این امواج در نقشه مغزی با رنگ قرمز نشان داده میشوند. همچنین، ممکن است فعالیت امواج آلفا که به دوره‌های آرامش و استراحت مرتبط هستند، کاهش یابد. این امواج با رنگ آبی نشان داده میشوند.
در ادامه تغییرات انواع امواج مغز در نقشه مغزی اضطراب توضیح داده میشوند. نقشه مغزی اضطراب، فعالیت پنج نوع مختلف موج مغزی را اندازه گیری میکند.
تغییرات امواج دلتا
امواج دلتا که مربوط به امواج خواب آرام هستند، برای ترمیم و جوان‌سازی ضروری به نظر می‌رسند؛ این امواج مغزی زمانی ظاهر میشوند که شما خوابیده، در حال استراحت یا مراقبه هستید. امواج دلتا، در مقایسه با امواج آلفا و بتا، معمولا دچار تغییرات مشهودی نمی‌شوند.
همانطور که گفته شد، امواج دلتا بیشتر با خواب عمیق و حالت های آرامش عمیق در ارتباط هستند. اما در گروهی از افراد مضطرب، امکان افزایش امواج دلتا در حالت بیداری نیز وجود دارد؛ که این امر میتواند نشان دهنده ی اختلال در تمرکز و خستگی ذهنی باشد. از طرفی، این تغییرات در امواج دلتا، میتواند ناشی از تاثیرات استرس مزمن بر کارکرد طبیعی مغز باشد؛ زیرا اضطراب شدید، ممکن است باعث اختلال در چرخه‌های خواب و بیداری شود.
تغییرات امواج تتا
امواج تتا نیز مانند امواج خواب آرام هستند؛ که غالبا هنگام استراحت یا خواب ظاهر میشوند. اما برخلاف امواج دلتا، امواج تتا معمولاً زمانی ظاهر میشوند که رویاهای شما واضح‌تر و فعال‌تر شده باشند. در نقشه مغزی افراد مضطرب، امواج تتا نیز دچار تغییرات خاصی میشوند؛ و بسته به شدت اضطراب، میتوانند افزایش یا کاهش غیرعادی داشته باشند. دقت کنید که این تغییرات در افرادی که دچار اضطراب مزمن هستند، میتواند مشهودتر باشد.
افزایش فعالیت امواج تتا میتواند نشان‌دهنده مشکلاتی در تمرکز و تنظیم احساسات باشد که از ویژگی‌های رایج اضطراب است. این افزایش، عموما در در نواحی خاصی از مغز، به‌ویژه در قسمت‌های پیشانی (فرونتال) رخ میدهد؛ و میتواند نشان‌دهنده تلاش مغز برای مقابله با استرس و اضطراب باشد. از طرف دیگر، کاهش امواج تتا ارتباطی به احساس بی‌قراری و عدم توانایی در دستیابی به آرامش دارد.
تغییرات امواج آلفا
امواج آلفا یا امواج آرامش، زمانی ظاهر میشوند که شما بیدار و هوشیار، اما در حال انجام فعالیت‌های آرام و تفکرآمیز مانند مطالعه هستید. در نقشه مغزی افراد مضطرب، تغییرات بسیار مشخصی در امواج آلفا دیده می‌شود.
امواج آلفا عموما در حالت آرامش و استراحت ذهنی افزایش می‌یابند؛ اما این امواج به شکل چشم گیری در افراد مضطرب کاهش یافته یا به شکل نامتعادل در بخش‌های مختلف مغز ظاهر میشوند. کاهش امواج آلفا، نشان‌دهنده عدم توانایی فرد در دستیابی به آرامش ذهنی و جسمی می‌باشد. همچنین، در برخی افراد مضطرب، با افزایش احساس نگرانی و استرس، این امکان وجود دارد که امواج آلفا در نواحی جلویی مغز کاهش بیاید و به نواحی پشتی منتقل شوند.
تغییرات امواج بتا
امواج بتا یا همان امواج فعالیت، معمولاً در ساعاتی که فرد بیدار است ظاهر میشوند. این امواج مغزی زمانی ظاهر میشوند که شما در حال کار کردن، فکر کردن، یادگیری یا انجام فعالیت‌هایی هستید که نیاز مبرمی به توجه، خلاقیت و تمرکز دارند. در نقشه مغزی اضطراب، امواج بتا معمولاً افزایش فعالیت دارند.
افزایش امواج بتا، غالبا در ناحیه پیشانی مشهود است. این امر، نشان‌دهنده فعالیت ذهنی بیش از حد، افکار پراکنده و نگرانی‌های مداوم است که مطابق با علائم بالینی اضطراب هستند.
تغییرات امواج گاما
امواج گاما، سریع‌ترین امواج مغزی و همچنین امواج تمرکز بالا هستند. این امواج مسئول عملکرد شناختی، حافظه و یادگیری هستند و باعث میشوند تا روی کارهایی که با دست انجام می‌دهید، تمرکز کنید و توجه داشته باشید. تغییرات امواج گاما در نقشه مغزی اضطراب، به اندازه امواج بتا مشهود نیست.
در افراد مضطرب، افزایش فعالیت امواج گاما در نواحی مختلف مغز میتواند نشانهای از تحریک بیش از حد نورون‌ها و تلاش برای پردازش بیش از حد اطلاعات باشد. این افزایش منجر به احساس اضطراب و ناتوانی در کنترل افکار می‌شود؛ زیرا مغز همیشه در حالت تحریک و آماده‌باش قرار می‌گیرد. با این حال، برخی مطالعات اشاره کرده‌اند که در برخی از افراد، امواج گاما کاهش می‌یابند.
آخرین تحقیقات در حوزه نقشه مغزی فرد مضطرب
نکته‌ی جالب توجه این است که، این تغییرات در امواج مغزی فرد مضطرب، میتوانند شباهت‌هایی با الگوهای مشاهده شده در نقشه مغزی فرد افسرده داشته باشند؛ که در آن حالت نیز فعالیت غیرطبیعی امواج گاما، میتواند به کاهش توانایی در پردازش اطلاعات و تنظیم احساسات منجر شود. مقایسه این وضعیت با نقشه مغزی فرد افسرده، میتواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد تفاوت‌های عملکردی مغز در این دو حالت ارائه دهد. این ارتباط بین اضطراب و افسردگی، اهمیت بررسی دقیق‌تر این الگوها در تشخیص و درمان بیماری‌های روانی را بیشتر میکند.
علاوه بر این، تحقیقات مشخص کرده‌اند که تغییرات در نقشه مغزی کودک بیش فعال، همانند نقشه مغزی فرد مضطرب یا فرد افسرده، ممکن است الگوهای مشابهی از عدم تعادل در فعالیت‌های امواج مغزی نشان دهد. این شباهت‌ها نشان‌دهنده آن است که اضطراب و افسردگی میتوانند با ویژگی‌های رفتاری و شناختی کودکانی که دچار بیش‌فعالی هستند، مرتبط باشند. به همین دلیل، بررسی دقیق این نقشه‌ها میتواند به تشخیص و درمان مؤثرتر در این گروه‌های سنی کمک کند و امکان ایجاد برنامه‌های درمانی جامع‌تری را فراهم آورد.
همانطور که گفته شد، متخصصان با تهیه نقشه مغزی فرد مضطرب، میتوانند به درک عمیق‌تری از الگوهای غیرطبیعی فعالیت مغزی دست یابند. به‌عنوان مثال، افزایش غیرعادی امواج بتا با اضطراب و نگرانی‌های مداوم مرتبط است. در حالی که تغییرات در امواج تتا میتواند نشان‌دهنده مشکلات تمرکز و آرامش باشد. همچنین، افزایش امواج گاما که مربوط به پردازش شناختی و تمرکز بالا هستند؛ میتواند نشانهای از اضطراب و بیش‌فعالی باشد. تهیه نقشه مغزی اضطراب، به‌عنوان یک ابزار تشخیصی پیشرفته، به پزشکان کمک میکند تا برنامه‌های درمانی منحصر به فرد و هدفمندتری برای بیماران طراحی کنند.
منابع:
