الکترومیوگرافی (EMG) یا همان نوار عصب و عضله یک روش تشخیصی است که پاسخ ماهیچه یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب عضله اندازه‌گیری می‌کند. نتایج نوار عصب و عضله می‌تواند به تشخیص اختلالات عضلانی، اختلالات عصبی و اختلالاتی که بر ارتباط بین اعصاب و عضلات تاثیر می‌گذارد کمک کند.
نوار عصب و عضله چیست
نوار عصب و عضله یا همان الکترومیوگرافی (EMG) یک روش تشخیصی است که وضعیت سلامت ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی کنترل کننده آنها را ارزیابی می‌کند، این سلول‌های عصبی به عنوان نورون‌های حرکتی شناخته می‌شوند و آنها سیگنال‌های الکتریکی را به بدن منتقل می‌کنند که باعث انقباض و شل شدن عضلات می‌شود. در واقع این آزمایش برای کمک به تشخیص ناهنجاری‌های عصبی عضلانی استفاده می‌شود.
الکترومیوگرافی این سیگنال‌ها را به نمودار یا اعداد ترجمه کرده و به پزشکان در تشخیص کمک می‌کند. معمولا زمانی که فردی علائم اختلال عضلانی یا عصبی را نشان می‌دهد، پزشک EMG را تجویز می‌کند، این علائم ممکن است شامل گزگز، بی‌حسی یا ضعف غیر قابل توضیح در اندام‌ها باشد. نتایج این آزمایش می‌تواند به پزشک در تشخیص اختلالات عضلانی، اختلالات عصبی و اختلالاتی که بر ارتباط بین اعصاب و عضلات تاثیر می‌گذارد، کمک کند.
نوار عصب عضله چگونه انجام می‌شود
برای درک نحوه عملکرد نوار عصب عضله، ابتدا باید نحوه عملکرد عضلات را بدانید. اعصاب حرکتی شما (نورون‌های حرکتی) سیگنال‌های الکتریکی را به ماهیچه‌ها می‌فرستند تا به آنها بگوید چه کاری انجام دهند. این سیگنال و تحریک الکتریکی باعث فعالیت الکتریکی در عضلات شما شده که منجر به انقباضشان (سفت شدن) می‌شود.
خود انقباض عضلانی نیز فعالیت الکتریکی ایجاد می‌کند، به طور معمول ماهیچه‌ای که در حال استراحت است هیچ فعالیت الکتریکی ندارد. انقباض جزئی عضله منجر به فعالیت الکتریکی شده که با انقباض شدیدتر ماهیچه افزایش می‌یابد.
در الکترومیوگرافی، متخصص یک سوزن کوچک را با یک الکترود وارد یکی از عضلات شما کرده تا فعالیت الکتریکی آن را ثبت کند و در واقع تحریک الکتریکی را از طریق سوزن انجام نمی‌دهد. سوزن شبیه به میکروفونی است که وظیفه ضبط را بر عهده دارد. همانطور که شما بی حرکت بوده یا ماهیچه خود را منقبض می‌کنید، الکترود سوزنی فعالیت الکتریکی را ثبت می‌کند و معمولا 60 تا 90 دقیقه این روند طول می‌کشد.
همچنین ممکن است از یک تقویت‌کننده صوتی استفاده شود تا هم ظاهر و هم صداهای الکتریکی قابل ارزیابی باشد. اگر ضبط کننده به تقویت کننده صوتی وصل شده باشد، ممکن است هنگامی که عضله خود را منقبض می‌کنید، صدایی مانند تگرگ روی سقف بشنوید.
سوزن از طریق کابلی به کامپیوتر متصل بوده و با نشان دادن امواجی به متخصص اجازه می‌دهد تا ببیند عضله شما در حالت استراحت و یا حرکت چه می‌کند. سپس این امواج تفسیر شده و مشکل شما پیدا می‌شود. مثلا اگر عضله شما آسیب دیده باشد، ممکن است در هنگام استراحت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی داشته باشد. هنگامی که منقبض می‌شود، فعالیت الکتریکی آن ممکن است الگوهای موجی غیرعادی ایجاد کنند.
نوار عصب عضله برای بررسی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی کنترل‌کننده انجام می‌شود.
دلیل انجام نوار عصب و عضله
نوار عصب عضله برای بررسی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی کنترل‌کننده انجام شده و نتایج آن می‌تواند اختلال عملکرد عصبی یا عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال عصب به عضله را نشان دهد. در صورت مشاهده علائمی که ممکن است نشان دهنده اختلال عضلانی یا عصبی باشد، پزشک ممکن است انجام نوار عصب عضله را پیشنهاد دهد. برخی از این علائمی که ممکن است نیاز به EMG داشته باشند عبارتند از:
مور مور شدن (گزگز کردن)
بی حسی
ضعف عضلانی
درد یا گرفتگی عضلات
فلج شدن
انقباض غیر ارادی عضلات (یا تیک)
نتایج نوار عصب و عضله دست، پا، گردن و یا کمر می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت اصلی علائم را تعیین کند، علل احتمالی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
اختلالات عضلانی، مانند دیستروفی ماهیچه‌ای
اختلالاتی که بر توانایی نورون حرکتی برای ارسال سیگنال‌های الکتریکی به عضله تاثیر می‌گذارد
رادیکولوپاتی (زمانی که یکی از ریشه‌های عصبی در محل پیوستن اعصاب به ستون فقرات، فشرده شده یا تحریک شوند)
اختلالات عصبی محیطی که بر اعصاب خارج از نخاع تاثیر می‌گذارد، مانند سندرم تونل کارپال
اختلالات عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
نوار عصب عضله دست و پا
نوار عصب عضله برای قسمت‌های مختلف بدن مثل دست، پا، گردن، کمر و… استفاده می‌شود. برای آزمایش دست و پا، ابتدا یک تست هدایت عصبی (NCS) با قرار دادن تعدادی الکترود بر روی پوست از فرد گرفته شده و پس از بررسی میزان آسیب و تخریب عصبی از نوار عصب و عضله دست و پا با قرار دادن تعدادی سوزن بر روی پوست استفاده می‌شود و یک شوک الکتریکی خفیف و کوتاه که از طریق الکترود تحریک کننده داده می‌شود، عصب شما را تحریک می‌کند.
آزمایش EMG و NCS تقریبا همیشه با هم انجام می‌شوند و هر دو برای تشخیص دقیق ضروری هستند. این آزمایشات می‌تواند به شناسایی آسیب عصبی یا بیماری عضلانی مانند سندرم تونل کارپال، عصب نخاعی تحت فشار، نوروپاتی محیطی، میوزیت یا ALS کمک کند.
آزمایش الکترومیوگرافی توسط چه کسی انجام می‌شود
معمولا نوار عصب عضله توسط یک متخصص مغز و اعصاب (پزشک متخصص در اختلالات مغزی و عصبی)، فیزیوتراپ یا متخصص طب فیزیکی انجام می‌شود، اگرچه یک تکنسین نیز ممکن است برخی از بخش‌های آزمایش را انجام دهد.
EMG معمولا بلافاصله پس از مطالعه هدایت عصبی (آزمایشی که جریان عبوری از عصب را قبل از رسیدن به عضله اندازه‌گیری می کند) انجام می‌شود و ممکن است به تشخیص متخصص شما سرپایی بوده و یا نیاز به بستری کوتاه مدت داشته باشد. روش‌ها ممکن است بسته به شرایط شما و شیوه‌های پزشکتان متفاوت باشد.
عوارض نوار عصب و عضله
الکترومیوگرافی یک آزمایش بسیار کم خطر است. با این حال ممکن است در ناحیه‌ای که آزمایش شده احساس درد کنید. این درد ممکن است چند روز طول بکشد و می‌توان با مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن آن را تسکین داد. در موارد نادر ممکن است در محل وارد کردن سوزن، گزگز شدن، کبودی و تورم را تجربه کنید، اگر تورم یا درد بدتر شد حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
برای پیشگیری از مشکلات و یا عوارض نوار عصب عضله قبل از انجام آزمایش با پزشک خود در مورد بیماری‌های زمینه‌ای و موارد پزشکی دیگر صحبت کنید. برای مثال اگر ضربان‌ساز مصنوعی قلب یا دفیبریلاتور دارید حتما اطلاع دهید. اگرچه پزشک شما برای مراقبت و جلوگیری از آسیب اقدامات لازم را انجام می‌دهد، در ادامه توضیحات کامل‌تری را مشاهده می‌کنید.
بیماری: برای پزشکان چالش برانگیز است که در هنگام بیماری، آزمایش دقیق انجام دهند. همچنین برای به حداقل رساندن شیوع بیماری خود، بهتر است زمانی که بیمار هستید، تست خود را به تعویق بیندازید.
خطر عفونت: برخی داروها، مانند استروئیدها یا شرایط بیماری مانند سلولیت، خطر عفونت را افزایش می‌دهند.
داروهای رقیق کننده خون: خطر کبودی یا خونریزی خفیف زیر پوست هنگام مصرف داروهای رقیق کننده خون افزایش می‌یابد. قبل از انجام آزمایش به متخصص اطلاع دهید تا بتواند تکنیک‌های مختلفی را برای جلوگیری از عوارض در نظر بگیرد.
نوار عصب عضله برای قسمت‌های مختلف بدن مثل دست، پا، گردن و کمر استفاده شده و خطری ندارد.
آیا نوار عصب عضله درد دارد
آزمایش نوار عصب و عضله نسبتا بدون درد است. با این حال برخی از بیماران ممکن است ناراحتی خفیف یا احساسی شبیه به یک نیشگون گرفتن کوچک را در هنگام وارد کردن سوزن در عضله تجربه کنند. همانطور که پیشتر گفته شد به ندرت، بیماران ممکن است پس از عمل کمی درد یا کبودی را نیز تجربه کنند.
برای انجام تست EMG نیاز به آمادگی دارم؟
هیچ آمادگی خاصی برای نوار عصب عضله وجود ندارد. شما می‌توانید ورزش کنید، بخورید، بنوشید و سایر فعالیت‌های معمولی روزانه را انجام دهید. به طور کلی ناشتا بودن قبل از آزمایش الزامی نیست. فقط در برخی موارد ممکن است متخصص شما سیگار و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای و نوشابه را برای دو تا سه ساعت قبل از آزمایش محدود کند.
در روز آزمایش، لباس‌های گشاد بپوشید. بسته به منطقه مورد آزمایش، ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمارستان را بپوشید. پزشک خود را از تمام داروها (تجویز شده و بدون نسخه) و مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید مطلع کنید.
اطمینان حاصل کنید که پوست شما تمیز و فاقد لوسیون، کرم و عطر است زیرا ممکن است در آزمایش تداخل ایجاد کند. یک کارت شناسایی مانند کارت ملی یا گواهینامه رانندگی همراه داشته باشید و اگر بیمه سلامت دارید، کارت بیمه خود را به همراه داشته باشید.
تفسیر نتایج نوار عصب عضله
پزشک شما ممکن است بلافاصله بعد از عمل نتایج را با شما بررسی کند و یا قرار دیگری در آینده برای تفسیر نتایج عصب و عضله تعیین کند. اگر EMG شما هر گونه فعالیت الکتریکی را در یک عضله در حال استراحت نشان دهد، ممکن است موارد زیر را داشته باشید:
یک اختلال عضلانی
اختلالی که بر اعصاب متصل به عضله تاثیر می‌گذارد
التهاب ناشی از آسیب
اگر هنگام انقباض عضله، تست شما فعالیت الکتریکی غیرطبیعی را نشان دهد، ممکن است فتق دیسک یا اختلال عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) یا سندرم تونل کارپال داشته باشید. بسته به تفسیر نتایج الکترومیوگرافی شما، پزشک در مورد هر گونه آزمایش یا درمان اضافی که ممکن است مورد نیاز باشد با شما صحبت خواهد کرد.
منابع:
healthline.com
my.clevelandclinic.org
hopkinsmedicine.org
