بیماری پارکینسون یک اختلال مغزی است که بارزترین نشانه آن حرکات ناخواسته و غیر قابل اعضای بدن مانند لرزش و سفتی و عدم توانایی در برقراری تعادل و هماهنگی بین اعضای بدن است.
علائم مربوط به بیماری پارکینسون معمولاً به تدریج آغاز می‌شوند اما با گذر زمان علائم بدتر می‌شوند. با شدیدتر شدن علائم، بیماران با مشکلاتی در راه رفتن و صحبت کردن روبه‌رو می‌شوند. همچنین گاهی تغییرات روانی و اشکال در خواب و حافظه و خستگی روبه‌رو می‌شوند.
پارکینسون
پارکینسون یک بیماری عصبی مزمن است که به تدریج باعث ایجاد مشکلات حرکتی مانند لرزش، سفتی عضلات، کاهش توانایی حرکتی و مشکلات تعادل می‌شود.
این بیماری به دلیل مرگ تدریجی سلول‌های عصبی در بخش‌های مختلف مغز ایجاد می‌شود. مهمترین ناحیه مربوط به پیدایش این بیماری هسته‌های قائده‌ای است.
مطالعات علمی اخیر نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی، محیطی و نوروشیمیایی در ایجاد پارکینسون نقش دارند.
شیوع بیماری پارکینسون
شیوع بیماری پارکینسون از گروه بیماری‌های سیستم اکستراپیرامیدال و پیشرونده حرکتی است که اولین بار توسط جیمز پارکینسون در سال ۱۸۱۷ شرح داده شد.
نشانه‌های این بیماری از سن ۵۵ سالگی پدیدار و عمدتاً در سن ۵۵ الی ۶۰ سالگی با میانگین متوسط اغلب در دهه ششم زندگی بروز می‌کند.
مشاهده این بیماری قبل از ۲۰ سالگی به ندرت اتفاق می‌افتد و اگر این بیماری در سنین جوانی ایجاد شود تحت عنوان پارکینسون جوانان در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند علل متفاوتی از قبیل بیماری ویلسون، بیماری هانتیگتون و … داشته باشد. با این حال؛ تشخیص اغلب پس از ۶۰ سالگی گذاشته می‌شود.
عوامل مؤثر در ابتلا به پارکینسون
گرچه پارکینسون کشنده به نظر نمی‌رسد؛ اما دژنراسیون ساختارهای نورولوژیک مختلف به شدت کارکردهای فرد را دچار آسیب می‌کند و ممکن است فرد ۲۰ تا ۳۰ سال با کاهش پیشرونده حرکتی، زندگی کند که در نهایت نیاز به مراقبت ویژه دارد.
این بیماران اغلب در معرض خطر پنومونی هستند که می‌تواند کشنده باشد.
این بیماری در مردان شایع‌تر است.
نسبت ابتلا به بیماری پارکینسون، مرد به زن؛ ۳ به ۲ است. جنسیت بین موارد اشاره شده تفاوت ایجاد می‌کند.
شیوع پارکینسون در مردان بین ۵۵ تا ۷۴ سال کمی بیشتر از زنان در همان سن می‌باشد.
بعد از سن ۷۴ سالگی میزان شیوع در زنان بیشتر از مردان است.
البته شیوع بیماری با افزایش سن افزایش می‌یابد به طوری‌که حدود ۱ درصد از جمعیت بالای ۵۰ سال را تشکیل می‌دهد.
۲/۳ بیماران بعد از ۵ سال و ۸۰ درصد بیماران بعد از ۱۰ سال دچار ناتوانی عمده حرکتی می‌شوند که نیاز به کمک دارند. تشخیص آن عموماً بعد از ۶۰ سالگی اتفاق می‌افتد.
نشانه‌های پارکینسون
سه نشانه کلاسیک همراه با پارکینسون مشاهده می‌شود:
۱- ترمور
۲- اسپاسم
۳-کندی حرکتی
دلایل پیدایش بیماری پارکینسون
به طور مشخص تخریب نورونی در جسم سیاه و در ساقه مغز اتفاق می‌افتد.
در بررسی آسیب شناختی، جسم سیاه رنگدانه‌های خود را از دست می‌دهد و درون سلول‌های آن ذراتی به نام اجسام لویی مشاهده می‌گردد.
عمدتاً سلول‌های حاوی نوروملانین در پارس کومپانا جسم سیاه درگیر می‌شوند و افت نورونی این سلول‌ها را در جسم سیاه مشهود می‌گردد.
در نورون‌های باقی‌مانده اجسام انوزینوفیلیک سیتوپلاسمیک به‌نام جسم لویی دیده می‌شود که مشخصه بیماری پارکینسون است.
معمولاً زمانی علائم بیماری آشکار می‌گردد که تقریباً ۶۰ درصد نورون‌های دوپامینرژیک از بین رفته‌اند و محتویات دوپامین در استریاتوم کمتر از ۸۰ درصد نرمال می‌باشند. البته در بیماری پارکینسون افت نورونی و اجسام لویی در نواحی مختلف دیگر مثل لوکوس سرلنس هسته خلفی حرکتی عصب زوج ۱۰ مغزی سایر هسته‌های ساقه مغز تحتانی تشکیلات مشبک مزانسفالیک، گانگلیون‌های سمپاتیک و سایر نواحی عقده‌های قاعده‌ای و حتی‌کورتکس مغز دیده می‌شود با تخریب راه‌های نیگرواستریاتال به‌طور واضح میزان دوپامین که نوروترانسمیتر اصلی این راه‌ها می‌باشد کاهش می‌یابد و بدین ترتیب توازن نوروترانسمیترهای مهم سیستم عقده‌های قائده‌ای یعنی دوپامین و استیل کولین به هم می‌خورد.
کاهش دوپامین و به هم خوردن این توازن خود منجر به بروز علائم بیماری پارکینسون می‌شود.
علت بیماری پارکینسون
علت بیماری پارکینسون هنوز به طور واضح مشخص نیست؛ ولی فاکتورهای متعددی از جمله فاکتورهای ژنتیک، توکسین‌های سموم با منشأ خارجی و یا فاکتورهای با منشأ داخلی را مطرح کرده‌اند.
بیماری پارکینسون دو نوع اصلی دارد:
۱-پارکینسون اساسی
۲-پارکینسون ثانویه
در پارکینسون اساسی، علت بیماری مشخص نیست و به طور عمده به عوامل ژنتیکی و محیطی نسبت داده می‌شود.
در این نوع بیماری، سلول‌های مغزی که دخالت در کنترل حرکت دارند، تخریب می‌شوند که باعث ایجاد مشکلات حرکتی مانند لرزش، سفتی عضلات و کاهش توانایی حرکتی می‌شود.
در پارکینسون ثانویه، بیماری به دلیل عوامل خارجی مانند ضربه یا مصرف مواد مخدر ایجاد می‌شود. علاوه بر مشکلات حرکتی، افراد مبتلا به پارکینسون ثانویه ممکن است دچار مشکلات شخصیتی، روانشناختی و حافظه شوند که نیاز به مداخله روان درمانگر با رویکرد مناسب است.
۱- علل ژنتیکی ابتلا به بیماری پارکینسون
اگر چه وجود تاریخچه مثبت فامیلی به‌عنوان فاکتورهای خطر می‌باشد اما علامت ژنتیکی مشخصی هنوز یافت نشده و در مطالعه دوقلوها مدرکی تأیید کننده وجود ردپای ژنتیک گزارش نشده است.
فعالیت‌های معمول ژنتیکی جهش ژن خاصی را در کروموزوم ۴ نشان داده‌اند که این خود به عنوان عاملی اتفاقی در نمونه‌های اسپورادیک می‌باشد.
کسانی که در سابقه خانوادگی خود این بیماری را دارند در خطر هستند؛ اما علامت ژنتیکی خاصی برای آن روشن نیست.
مطالعات به طور منحصر به فرد یک فاکتور ژنتیک را به عنوان پارکینسون معین کرده است.
بررسی ژنتیک بر جهش ژنتیکی خاص کروموزوم ۴ به پارکینسون خانوادگی اشاره دارد؛ ولی این‌که آیا این جهش ژنتیکی فاکتور اصلی ابتلا به پارکینسون به طور پراکنده است یا خیر هنوز ناشناخته است.
جهش ژن باعث کد گذاری یک پروتئین خاص می‌شود که مربوط به پارکینسون است.
۲-علل محیطی ابتلا به بیماری پارکینسون
یکی از دلایل مهم ابتلا به پارکینسون، امروزه روی آوردن به مواد اعتیادآور می‌باشد.
۳- عادات تغذیه‌ای:
مصرف زیاد چربی‌های حیوانی عامل خطر را برای پارکینسون است. در حالی که بر عکس مصرف حبوبات آجیل و سیب زمینی و سبزیجات و گوجه فرنگی این امکان را کمتر می‌سازد.
نکته: به هر حال دو عامل فاکتور محیطی و ژنتیکی مهمترین عوامل هستند.
علائم بیماری پارکینسون:
۱- لرزش
۲- سفتی
۳- اختلال در حرکات ارادی که خود شامل اختلال در شروع حرکت و کاهش در حفظ حرکت می‌باشد.
۴- اختلال در راه رفتن
۵-مشکلات تعادل
۶-کم توانی و سختی در حرکت
۷-کاهش حافظه
۸-اختلالات روانشناختی مانند افسردگی و اضطراب و…
درمان بیماری پارکینسون
دارو درمانی
درمان جراحی
توانبخشی
بیوفیدبک و نوروفیدبک
روان درمانی
دارو درمانی: معمولاً از داروهایی مانند لوودوپا، کاربیدوپا، روپینرول و پرامیپکسول برای کنترل علائم پارکینسون استفاده می‌شود.
این داروها به منظور تعدیل سطح دوپامین در مغز استفاده می‌شوند.
جراحی: در صورت عدم پاسخ به داروها، جراحی مغز مانند عمل تزریق الکترودها یا عمل جراحی عمیق مغز (DBS) ممکن است برای کنترل علائم پارکینسون مورد استفاده قرار گیرد.
توانبخشی: تمرینات فیزیکی و حرکتی به منظور افزایش قدرت عضلات و بهبود تعادل و هماهنگی حرکات بدن می‌تواند به کنترل علائم پارکینسون کمک کند.
نوروفیدبک و بیوفیدبک: این روش‌ها از فناوری‌های پیشرفته برای آموزش به بیماران استفاده می‌کنند تا بتوانند کنترل بیشتری بر روی علائم خود داشته باشند. این روش‌ها معمولاً با استفاده از سنسورها و الکترودها برای ضبط و تحلیل فعالیت مغز و سیستم عصبی برای بهبود کنترل حرکات بدن استفاده می‌شوند.
روان درمانی: روان درمانی می‌تواند به بیماران پارکینسون کمک کند تا با مشکلات روحی و روانی مرتبط با بیماری مقابله کنند و شامل مشاوره فردی و گروهی، تکنیک‌های مدیریت استرس، تمرینات تفکر مثبت و روش‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن و خودآگاهی می‌شود.
به طور کلی، این روش‌ها همگی به منظور بهبود کنترل علائم پارکینسون، افزایش کیفیت زندگی و کاهش ناتوانی‌های مرتبط با بیماری استفاده می‌شوند.
در انتها، پژوهش‌های علمی اخیر نشان داده است که شناخت بهتر از علت‌ها و مکانیسم‌های این بیماری، بهبود روش‌های درمان و مدیریت پارکینسون را تسریع می‌کند. امیدواریم که در آینده نزدیک راه‌حل‌های موثرتری برای این بیماری کشف و اجرا شود.
