بیماری حملات پانیک | علائم و علت پنیک | درمان پنیک بدون دارو

آیا تا به حال برای خودتان یا اطرافیانتان پیش آمده که احساس کنید به طور کاملاً ناگهانی، دچار اضطراب شدیدی شده‌اید؟ یا نفستان به مشکل خورده است؟ شاید قلبتان هم تند بزند و کمی عرق کنید؟ شما قابلیت واضح اندیشیدن را به طور کلی از دست بدهید؛ گاهی به درمان پزشکی رجوع می‌کنید اما هیچ مشکل خاصی وجود ندارد.حملات هراس، حملاتی هستند که به صورت کاملاً ناگهانی اتفاق می‌افتند و حتی نشانه‌های زیستی با خود به همراه دارند. آن‌ها ممکن است؛ کیفیت حضور شما و یا زندگی شما را دچار مشکل کنند. در صورتی که اختلال پنیک درمان نشود؛ می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد به همراه داشته باشد.

جالب است بدانید که طیف حملات پنیک از رایج‌ترین مشکلاتی هستند که ممکن است، هر کدام از ما، آن را در طول زندگی خود تجربه کنیم اما به سادگی، با پیگیری و کمک پزشک و متخصصین قابل درمان می‌باشد. البته همه تجربیات حملات هراس به اختلال هراس نمی‌انجامد و برای تشخیص نیاز است از متخصص کمک بگیرید. در این مقاله، جنبه‌های مختلف حملات پانیک، از جمله علل، علائم، تشخیص و درمان‌های روان‌شناختی آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. ^{Panic attacks and panic disorder – Symptoms and causes – Mayo Clinic}

حمله پنیک یعنی چه ؟

حملات پانیک دوره‌های شدید ترس و اضطراب هستند که می‌توانند برای افرادی که آن را تجربه می‌کنند، بسیار رنج‌آور باشند. آنها اغلب به طور ناگهانی و بدون هشدار اتفاق می‌افتند و منجر به طیف وسیعی از علائم جسمی و روانی ناراحت کننده می‌شوند. عوامل ناراحت کننده در این حملات، در مواردی تکرار شونده هستند و می‌توانند در هر زمانی به صورت غیر قابل پیشبینی رخ دهند و این آزاردهنده‌ترین نشانه این بیماری است.

حمله پانیک یک موج ناگهانی ترس یا ناراحتی شدید را به فرد منتقل می‌کند که تنها در عرض چند دقیقه ممکن است به اوج خود رسد. این حملات در طیف شدید ممکن است فرد را از انجام هر کاری که به آن مشغول بوده، متوقف کنند و این نیز می‌تواند گاهی برای بیماران بسیار خطر آفرین باشد.

حملات پنیک می‌توانند، زندگی روزمره بیمار را به طور قابل توجهی تغییر دهند. برای جلوگیری از حمله دیگری حملات پانیک ممکن است به دفعات اتفاق بیفتند. آن‌ها ممکن است چندین بار در روز یا به ندرت چند بار در سال اتفاق بیافتند. اختلال هراس اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود و در زنان بیش از مردان مشاهده می‌شوند؛ با این حال همه کسانی که حمله پانیک را تجربه می‌کنند به اختلال پانیک مبتلا نمی‌شوند.

حملات پنیک با بیمار چه میکند؟

شرایط روانی مبتلایان به اختلال پنیک اتک به شرح زیر است:

1. افراد مبتلا به اختلال پانیک دچار حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره می‌شوند.
2. این حملات با موج ناگهانی ترس یا ناراحتی و غم‌گساری شدید همراه هستند.
3. حملات پانیک اغلب شامل علائم فیزیکی است که ممکن است شبیه حمله قلبی به نظر برسد؛ مانند لرزش، گزگز، یا ضربان قلب سریع.
4. این حملات حتی ممکن است در خواب رخ دهند و یا ترس از رخ دادن آن‌ها، فرد را به اختلالات خواب دچار کند. در نتیجه سطح تمرکز این بیماران معمولا بسیار پایین است؛ اما سطح هشدار ایمنی در آن‌ها به شدت بالا است.
5. در طول تجربه پنیک بیماران معمولا نگران حمله بعدی خود هستند.
6. آن‌ها ممکن است حتی از شرایط و یا مکان‌های مشابهی که قبلا در آن ‌جا دچار حمله شده‌اند اجتناب کنند.

علائم و نشانه‌های حملات پنیک

علائم در اختلالات پنیک اتک معمولا برای اطرافیان قابل مشاهده و برای خود فرد هم کاملا رنج آور هستند. این علائم ممکن است شامل نشانه‌های فیزیکی و یا روانشناختی همراه باشند:

علائم فیزیکی

• ضربان قلب سریع
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• ضعف و سرگیجه
• لرزش
• تعریق بالا یا یخ زدن
• درد معده یا حالت تهوع
• گزگز و بی حس شدن اندام‌ها معمولا دست و پا
• دیگر دردهای بی‌دلیل در بدن

علائم روانشناختی

• ترس از دست دادن کنترل خود یا ترس و احساس تهدید شدید مرگ
• احساس از دست دادن کنترل حتی زمانی که هیچ خطر یا محرک واضحی وجود ندارد.
• نگرانی دائمی بیمار از اتفاق افتادن ناگهانی حمله بنابراین اضطراب دائمی
• اضطراب دائمی و احساس شرم از اینکه ممکن است رفتار خجالت آوری نشان دهند.
• اضطراب و شرم دائم موجب اجتماع گریزی و انزوا می‌شود.
• احساس ناتوانی و ضعف شدید
• از دست دادن اعتماد به نفس و …
• تقریبا همه افرادی که به حملات پنیک دچار می‌شوند از این موضوع نگران‌اند که این حملات می‌توانند در هر زمانی رخ دهند؛ بنابراین همیشه رفتاری محتاطانه و محافظه‌کار دارند و یا دائما خجالت ‌زده‌اند.

علت ابتلا به اختلال پنیک

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند به اختلال پنیک ختم شوند. معمولا مسیر ابتلا به این اختلال را می‌توان در خانواده بیمار مشاهده کرد؛ با این حال برخی از اعضا می‌توانند به آن مبتلا نباشند.

1. عوامل بیولوژیکی: استعداد ژنتیکی و نابهنجاری در ساختار یا عملکرد مغز.
2. عوامل روانی: سطوح بالای استرس، سابقه ضربه یا سوء استفاده، ویژگی‌های شخصیتی خاص.
3. عوامل محیطی: سوء مصرف مواد و الکل، مصرف خودسر داروهای روانپزشکی، تغییرات عمده در زندگی یا انتقال محل زندگی، کار و…

عوامل تشدید کننده حملات پانیک

حملات پانیک، به شکل اضطراب شدید و ناگهانی بروز می‌کنند و به عوامل مختلفی وابسته هستند. ورزش شدید، مصرف زیاد کافئین، بیماری‌ها و تغییرات ناگهانی محیط می‌تواند حملات پانیک را تشدید کند. آگاهی از عوامل تشدید کننده حملات، میتواند سبب کاهش دفعات و شدت حمله شود. درواقع افراد مستعد با برنامه ریزی مناسب، می‌توانند این حملات را مدیریت کنند. ورزش شدید، ضربان قلب و تنفس را زیاد می‌کند؛ این تغییرات فیزیولوژیکی حین ورزش، سبب تشدید احساس اضطراب می‌شود و می‌تواند سبب بروز حملات پانیک گردد. بنابراین، افرادی که مستعد حمله پانیک هستند؛ باید ورزش‌هایی با شدت ملایم انتخاب کنند.

کافئین یکی از مواد غذایی محرک است که می‌تواند بر سیستم عصبی، تاثیر منفی داشته باشد. مصرف بیش از حد کافئین، بی‌خوابی را تشدید می‌کند و به دنبال آن، تپش قلب و اضطراب بروز می‌کند. طبق آزمایشات، مصرف دوزهای کافئین بالاتر از 400 میلی گرم در یک روز، که معادل 4 تا 5 فنجان قهوه می‌شود؛ خطر وقوع حملات را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، افرادی که میزان زیادی کافئین مصرف می‌کنند و به نوعی به آن وابسته هستند، ممکن است با کاهش مصرف ناگهانی، دچار علائم ترک این ماده شوند؛ و به این ترتیب حملات پانیک در این افراد تشدید شود.

علاوه بر این، برخی بیماری‌ها و تغییرات فیزیکی بدن، حملات پانیک را تشدید می‌کند. مثلا اختلالات تیروئید یا بیماری‌های قلبی، حالاتی مشابه حملات پانیک در بدن ایجاد می‌کنند. این شرایط، موجب بروز ترس و اضطراب در فرد شده و خطر بیشتری را به فرد تحمیل می‌کند؛ تغییر مکان ناگهانی، یکی دیگر از عوامل تشدید کننده حملات اضطرابی یا پانیک است. ورود به مکان‌های شلوغ، گرم و گرفته، احساس خفگی را به فرد القا می‌کند و اضطراب را افزایش می‌دهد. این تغییرات، سیستم عصبی را تحریک می‌کند و به فرد احساس ناامنی می‌دهد. این تغییرات، بروز حملات پانیک را القا می‌کند.

حمله پانیک بعد از کرونا

یکی از مشکلات روانی که پس از ابتلا به کرونا، فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ حملات پانیک هستند. در واقع، برخی افرادی که پس از بهبودی عفونت کرونا، همچنان علائم آن را تا سه ماه یا بیشتر داشتند؛ به عوارض جسمی و روانی مختلفی مبتلا شدند. در برخی موارد، حتی عوارض فیزیکی ناشی از کووید، منجر به بروز حملات پانیک می‌شود. عوارضی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه و ناراحتی، مشابه علائم حملات پانیک هستند. این علائم مشابه، افراد را می‌ترساند و خطر بروز حملات را بیشتر می‌کند.

همچنین، نوعی از ویروس کرونا، توانایی ورود به مغز را داراست و بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. این ویروس، به نورون‌های مغز آسیب می‌زند و مشکلات روانی مانند اضطراب به بار می‌آورد. علاوه بر این، التهاب ناشی از ویروس کرونا، عملکرد سلول‌های کمکی در مغز را مختل می‌کند و مشکلاتی را به بار می‌آورد.

برای درمان حملات پانیک بعد از کرونا، پزشکان عموما از داروهای آرام‌بخش (بنزودیازپین) یا کاهنده ضربان قلب استفاده می‌کنند. علاوه بر این، روان درمانی برای شناسایی ریشه‌ها و محرکات اضطراب، می‌تواند تاثیرگذار باشد. همچنین، تغییر سبک زندگی، پیروی از رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، یادگیری مهارت‌های مقابله با اضطراب، خواب کافی، وقت گذراندن با دوستان و دوری از مواد مخدر و الکل، برای مدیریت بهتر این حملات توصیه می‌شود.

در نهایت، حملات پانیک می‌توانند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند؛ اما خوشبختانه درمان‌های موثری برای مقابله با این اختلال وجود دارد. در حالی که بهترین دارو برای درمان حملات پانیک ممکن است در برخی موارد کمک‌کننده باشد، بسیاری از افراد به دنبال درمان قطعی پانیک بدون دارو هستند تا بدون وابستگی به داروها، زندگی سالم و آرام‌تری داشته باشند. استفاده از روش‌های روان‌شناختی و تکنیک‌های خودتنظیمی، به ویژه درمان‌های شناختی رفتاری و نوروفیدبک، به عنوان درمان قطعی پانیک شناخته شده و می‌توانند به افراد کمک کنند تا بر اضطراب و ترس‌های خود غلبه کنند و به زندگی خود کیفیت بهتری ببخشند.

تشخیص و درمان اختلال حمله پنیک

معیارهای ابتلا به پنیک اتک را می‌توان از طریق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) بررسی کرد اما تشخیص بایه از سوی پزشک متخصص صادر شود؛ در صورتی که احساس کردی برخی از نشانه‌های ذکر شده در شما یا اطرافیانتان وجود دارد اصلا نگران نباشید و حتما از یک متخصص کمک بگیرید تا روند درمان خود را آغاز کنید.

درمان بیماری پانیک، روش‌های متنوعی دارد؛ نوروفیدبک با تنظیم امواج مغزی به درمان قطعی و بدون عارضه کمک می‌کند! در طب سنتی، مصرف دمنوش‌هایی مانند گل گاوزبان، گل راعی و سنبل الطیب، درکنار تکنیک‌های آرام‌سازی مؤثر هستند. همچنین داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی، مانند کلونازپام یا سرترالین، برای کنترل سریع علائم تجویز می‌شوند. با این حال، انتخاب بهترین روش درمانی، باید زیر نظر پزشک و بر اساس شرایط بیمار، انجام شود. ^{Management of Panic Disorder with Neurofeedback}

درمان‌های روان‌شناختی حملات پانیک

1. درمان رفتاری-شناختی (CBT)؛ بر شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری منفی مرتبط با حملات پانیک تمرکز می‌کند. این درمان می‌تواند بسیار موفقیت آمیز باشد. اثربخشی در صورتی که با درمان‌های دیگر ترکیب شود، به شدت بالا می‌رود.
2. مواجهه درمانی؛ قرار گرفتن تدریجی در موقعیت‌ها یا احساسات ترسناک، برای کاهش پاسخ اضطراب.
3. تکنیک‌های آرام‌سازی؛ تمرینات تنفس عمیق، آرام سازی عضلانی برای مدیریت علائم فیزیکی.

دارو درمانی اختلالات پنیک

1. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
2. داروهای SNRIs
3. بنزودیازپین‌های ضداضطراب در موارد شدید تجویز می‌شوند.

دارودرمانی می‌تواند علائم را به شدت کاهش داده و بیمار را برای درمان آماده کند. از این نوع درمان باید حتما در کنار سایر درمان‌ها استفاده شود.

درمان حملات پنیک با نوروتراپی

از این درمان به شکلی موثر می‌توان برای پایین آوردن اضطراب و علائم استفاده کرد. در کنار این درمان استفاده از سایر روش‌های درمانی مثل روان درمانی و CBT می‌تواند نتایج فوق‌العاده‌ای به همراه داشته باشد. به طور کلی نوروتراپی یکی از بهترین روش‌ها برای پایین آوردن و کنترل میزان اضطراب است.

درمان قطعی پانیک با نوروفیدبک

روش درمانی غیر تهاجمی و غیرشیمیایی (بدون دارو) نوروفیدبک، برای انواع اختلالات اضطرابی مانند بروز حملات پانیک کاربرد دارد. با استفاده از نوروفیدبک در کنار تهیه نقشه مغزی (qEEG)، بسیاری از بیماران بهبود یافته‌اند و توانسته‌اند اضطراب خود را مدیریت کنند. با خارج شدن از سلطه ترس، کیفیت زندگی بیماران بهبود زیادی یافته است. علاوه بر این، اکثر درمان‌های نوروفیدبک، با تلاش بر تقویت ارتباط ذهن و بدن سبب می‌شوند بیمار، تسکین علائم را تا مدت‌ها بعد از پایان درمان تجربه کند. ^{Neurofeedback Therapy For Panic Attacks: Does It Work? | Drake Institute}

درمان پانیک در طب سنتی

در طب سنتی عموما از گیاهان با خواص دارویی و روش‌های مثل تعدیل در رژیم غذایی، ورزش منظم و تکنیک‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن استفاده می‌کنند. گیاهانی مانند گل راعی، سنبل الطیب و گل ساعتی از دیرباز برای بهبود اضطراب و ایجاد آرامش استفاده می‌شده‌اند. در واقع، کاربرد اصلی این گیاهان دارویی، تسکین اضطراب است؛ اما جهت بهبود کیفیت خواب هم استفاده می‌شوند. طبق تحقیقات، درمان با گیاهان دارویی تاثیر مثبتی بر خلق و خوی فرد می‌گذارد و حملات اضطرابی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. ^{Herbal treatment for anxiety: Is it effective? – Mayo Clinic}

مصرف گیاهان دارویی باید با مشورت پزشک انجام شود؛ زیرا ممکن است با سایر داروهای مصرفی بیمار تداخل داشته باشد. مثلا مصرف گل راعی همزمان با داروهای ضد افسردگی و و قرص‌های خواب آور، تداخل دارد؛ و موجب بروز عوارض جانبی می‌شود. علاوه بر این، با وجود اینکه شواهد بسیاری، اثر بخشی این گیاهان دارویی را تایید کرده‌اند؛ اما هنوز هم لازم است تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شود. همچنین، در طب سنتی، ترکیب روش‌های دیگر مثل انجام حرکات ورزشی به صورت منظم و روتین، متعادل کردن رژیم غذایی و یادگیری تکنیک‌های آرام سازی مثل مدیتیشن، می‌تواند اثرات مصرف گیاهان دارویی را افزایش دهد.

موثرترین دارو برای پانیک

بهترین دارو برای درمان حملات پانیک که اضطراب را کنترل می‌کند و افسردگی را نیز کاهش می‌دهد؛ داروهای ضد افسردگی از دسته مهار کننده‌های بازجذب انتخابی سرتونین (SSRIs) هستند. این داروها، ایمنی مناسبی دارند و عوارض جانبی کمی هم به جا می‌گذارند. بنابراین، معمولا به عنوان اولین گزینه دارویی تجویز می‌گردند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، داروهای فلوکستین (Prozac)، پاروکستین (Paxil, Pexeva) و سرترالین (Zoloft) را برای درمان حملات پانیک به طور موثر، تایید کرده است. با این حال، به هیچ عنوان دارویی را به صورت خودسرانه مصرف نکنید. ^{Panic attacks and panic disorder – Diagnosis and treatment – Mayo Clinic}

تمامی داروهای ضدافسردگی برای درمان حملات پانیک، باید توسط پزشک متخصص تجویز شوند؛ علاوه بر این، برای درمان اختلال پانیک، داروهای دیگری نیز اثر گذاری مفیدی را از خود نشان داده‌اند. مثلا داروهای ضد افسردگی از دسته مهار کننده‌های بازجذب سرتونین نوراپی‌نفرین (SNRIs) که شامل داروی ونلافاکسین (Effexor XR) می‌شود؛ توسط سازمان FDA تایید شده است. همچنین داروهای آرام‌بخش بنزودیازپین مانند آلپرازولام (Xanax) و کلونازپام (Klonopin)، که برای ایجاد آرامش و مهار اضطراب تجویز می‌شوند؛ مورد تایید این سازمان هستند.

با این حال، این داروها وابستگی ذهنی ایجاد می‌کنند و عوارض جسمی بیشتری نسبت به دسته‌های قبلی دارند. بنابراین، به صورت کوتاه مدت تجویز می‌شوند. اگر یک دارویی اثر مورد نظر را نداشته باشد؛ پزشک دوز دارو را تغییر می‌دهد یا آن را با داروی دیگری جایگزین می‌کند. علاوه بر این، پس از شروع مصرف داروها، بلافاصله اثرات آن پدیدار نمی‌شود؛ و حداقل چند هفته زمان می‌برد که بهبود علائم مشهود گردد. در صورت مصرف هر نوع داروی دیگر، به پزشک خود اطلاع بدهید؛ تا از بروز عوارض جانبی ناشی از تداخلات دارویی پیشگیری شود.

عوارض بعد از حمله پانیک

در صورت عدم درمان قطعی پانیک، عوارض بعد از حملات، زندگی فرد را مختل می‌کند. یکی از این عوارض، ایجاد شدن ترس‌ دائمی از وقوع مجدد حملات است. برخی افراد از رانندگی یا ترک خانه می‌ترسند. افراد از موقعیت‌های اجتماعی، کاری یا تحصیلی، اجتناب می‌کنند؛ به مرور زمان دچار افسردگی و دیگر اختلالات روان می‌شوند و به سمت خودکشی یا سوءمصرف مواد می‌روند. در مواردی، فرد به آگورافوبیا مبتلا می‌شود؛ یعنی از مکان‌هایی که احتمال بروز حمله اضطرابی وجود دارد، اجتناب می‌کند و برای ترک خانه، وابسته به دیگران می‌شود. در نهایت، انزوای بیشتر و حتی مشکلات مالی برای فرد ایجاد می‌شود.

از دیگر عوارض حملات پانیک، می‌توان به مشکلات جسمی اشاره کرد. ترشح ناگهانی هورمون آدرنالین در بدن، که هورمون جنگ و گریز است؛ بدن را برای مقابله با خطرات در کوتاه مدت آماده می‌کند. در شرایط عادی، بعد از رفع عامل ترس، هورمون آدرنالین به سطح طبیعی برمی‌گردد. اما در صورتی که استرس و ترس، مداوم شده باشند؛ هورمون آدرنالین به شکل غیرطبیعی بالا می‌ماند و به ارگان‌های مختلف بدن آسیب می‌زند. بعد از مدتی، بیمار به مشکلاتی در سیستم ایمنی، گوارشی، خواب و تولیدمثل دچار می‌شود. زخم معده، بیماری‌های قلبی و دیابت، مشکلات جسمی شایع ناشی از اضطراب مداوم هستند.