پرمصرف ترین داروی ضد افسردگی
وقتی صحبت از پرمصرف ترین داروی ضد افسردگی می‌شود؛ سرترالین (معروف به زولوفت) در صدر فهرست قرار می‌گیرد؛ این دارو، که متعلق به دسته مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) است؛ در سراسر جهان توسط میلیون‌ها نفر برای مدیریت افسردگی، اضطراب و حتی وسواس فکری عملی، استفاده می‌شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2023، سرترالین به دلیل تجویز گسترده‌اش در آمریکا، اروپا و حتی کشورهای آسیایی، جایگاه ویژه‌ای دارد. در تجربه‌ام، بیمارانی که سال‌ها با حس خستگی مزمن و بی انگیزگی دست و پنجه نرم کرده بودند؛ پس از مصرف این دارو توانسته‌اند دوباره رنگ زندگی را ببینند.
تحقیقات دکتر جیمز هادسون از دانشگاه هاروارد در سال 2021، نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد بیماران طی 6 تا 8 هفته مصرف سرترالین، بهبود قابل توجهی را تجربه می‌کنند. البته ایمنی بالای دارو هم، دلیل دیگر استفاده از این دارو است؛ زیرا عوارض جانبی‌اش معمولاً خفیف‌اند و با بدن اکثر افراد، سازگار است. از طرفی، تجویز گسترده‌اش به این معناست که پزشکان در سراسر جهان به نتایجش اعتماد دارند. این ترکیب اثربخشی و تحمل پذیری، داروی سرترالین را تقریبا بی رقیب کرده است. Commonly prescribed antidepressants and how they work
سرترالین چیست و چگونه عمل می‌کند؟
سرترالین با افزایش سطح سروتونین، یکی از مهم‌ترین انتقال دهنده‌های عصبی در مغز، به تنظیم خلق و خو کمک می‌کند. این دارو با مهار بازجذب سروتونین توسط سلول‌های عصبی، باعث می‌شود این ماده شیمیایی مدت بیشتری در دسترس باشد؛ و ارتباط بین سلول‌های عصبی را بهبود دهد. دکتر مایکل تیلور، روان پزشک برجسته در بیمارستان ماساچوست جنرال، می‌گوید: «سرترالین مثل کلیدی است که قفل تعادل شیمیایی مغز را باز می‌کند». نیمه‌عمر دارو سرترالین حدود 26 ساعت است؛ یعنی اثرش در بدن به تدریج و به صورت پایدار احساس می‌شود. About sertraline – NHS
چه کسانی سرترالین مصرف می‌کنند؟
سرترالین برای طیف وسیعی از افراد تجویز می‌شود؛ از بزرگسالانی که افسردگی ماژور دارند تا نوجوانانی که با اضطراب اجتماعی درگیر هستند. افرادی که علائمی مثل بی خوابی، کاهش انرژی یا افکار منفی مداوم دارند؛ اغلب کاندیدای این داروی ضد افسردگی پرمصرف هستند. طبق آمار انجمن روان پزشکی آمریکا (APA) در سال 2022، حدود 13% از آمریکایی‌ها، حداقل یک بار در زندگی‌شان از SSRIها به ویژه سرترالین، استفاده کرده‌اند.
من خودم بارها آن را برای بیمارانی تجویز کرده‌ام که دنبال راهی برای رهایی از چرخه افسردگی بودند. مثلاً دانشجویی که به خاطر اضطراب امتحاناتش نمی‌توانست تمرکز کند؛ و با سرترالین دوباره به درسش برگشت. یا مثلا، سربازی که به علت افسردگی، یک سرباز فراری شده بود؛ با سرترالین توانست دوره سرباز یخود را به اتمام برساند.
سرترالین چند وقت بعد از مصرف اثر می‌کند؟
یکی از سؤالات رایج بیمارانم این است: «دکتر، کی حالم بهتر می‌شه؟». پاسخ دقیق به وضعیت فرد بستگی دارد؛ اما معمولاً اثرات اولیه سرترالین پس از 2 تا 4 هفته نمایان می‌شود. با این حال، بهبود کامل ممکن است تا 8 هفته طول بکشد. مطالعه‌ای در سال 2020 توسط دکتر سارا لی در Journal of Clinical Psychiatry نشان داد که 60% افراد در هفته ششم مصرف، احساس بهتری گزارش کرده‌اند. صبر در این مسیر حیاتی است. Common questions about sertraline – NHS
یکی از مراجعانم که مدیر پروژه بود، بعد از یک ماه می‌گفت: «حالا می‌تونم بدون استرس برنامه ریزی کنم». پس اگر شروع به مصرف کرده‌اید، به زمان اجازه دهید کارش را بکند 🙂
آیا سرترالین باعث اعتیاد می‌شود؟
خوشبختانه، سرترالین اعتیاد آور نیست؛ اما قطع ناگهانی دارو، می‌تواند مشکل ساز شود. این دارو وابستگی جسمی ایجاد نمی‌کند؛ ولی اگر به یک باره کنار گذاشته شود، ممکن است علائمی مثل سرگیجه یا تحریک پذیری بروز کند. در تجربه‌ام، همیشه به بیماران توصیه می‌کنم کاهش دوز را با نظر پزشک انجام دهند. مثلاً یکی از مراجعانم که پس از 6 ماه مصرف تصمیم به توقف مصرف دارو داشت؛ با برنامه تدریجی قطع دارو هیچ مشکلی تجربه نکرد. پس نگران اعتیاد نباشید؛ فقط به روش درست و تحت نظارت پزشک پیش بروید. Is Zoloft Addictive? Understanding the Risks and Realities
مصرف سرترالین در بارداری و شیردهی مجاز است؟
مصرف هر دارویی در زمان بارداری و شیردهی، حساسیت بالایی دارد. سرترالین در میان داروهای مهار کننده بازجذب سرتونین، یکی از ایمن‌ترین گزینه‌ها برای زنان باردار و شیرده محسوب می‌شود؛ اما باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود. تحقیقی در سال 2023 در American Journal of Obstetrics نشان داد که خطر ناهنجاری جنین با سرترالین، کمتر از 1% است. من شخصاً برای مادرانی که پس از زایمان با افسردگی شدید مواجه بودند؛ این دارو را با دوز کنترل شده، تجویز کرده‌ام و نتایج خوبی دیده‌ام. با این حال، مشورت با متخص زنان ضروری است؛ تا سلامت مادر و کودک تضمین شود. Pregnancy, breastfeeding and fertility while taking sertraline – NHS
سایر داروهای پر مصرف ضد افسردگی
علاوه بر سرترالین، چند داروی ضد افسردگی پرمصرف دیگر هم رواج دارند. فلوکستین، سیتالوپرام و ونلافاکسین از جمله این گزینه‌ها هستند؛ که بسته به شرایط بیمار تجویز می‌شوند. عواملی مثل اثربخشی، نیمه‌عمر دارو، عوارض جانبی و میزان پاسخ دهی بدن، در انتخاب آن‌ها نقش دارند. در ادامه، این داروها را مختصر بررسی می‌کنم تا دید بهتری به گزینه‌های موجود داشته باشید. این داروها، اگرچه جزوی از جدیدترین داروی افسردگی نیستند؛ اما هنوز هم با عملکردهای منحصر به فرد خود، میلیون‌ها نفر را به زندگی عادی بازگردانده‌اند.
فلوکستین
فلوکستین با نام تجاری پروزاک، به خاطر ماندگاری بالا و اثربخشی قابل پیش بینی، یکی از محبوب‌ترین قرص‌های افسردگی است. نیمه‌عمر دارو، حدود 4 تا 6 روز است و برای نوجوانان و بزرگسالان، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. در کارم دیده‌ام که بیماران با دوز پایین از این دارو هم نتایج خوبی گرفته‌اند. Fluoxetine (oral route) – Mayo Clinic
سیتالوپرام
سیتالوپرام که با نام تجاری سلکسا (Celexa) نیز به فروش می‌رسد، با عوارض جانبی ملایم و اثربخشی خوب، انتخابی مطمئن برای کسانی است که به دنبال تعادل هستند. طبق آمار سال 2021، حدود 8% از نسخه‌های ضد افسردگی در اروپا، به این دارو اختصاص دارد. یکی از مراجعانم با مصرف آن، توانست اضطرابش را هم مدیریت کند؛ زیرا این دارو، مقداری خاصیت آرامبخشی نیز دارد. Citalopram (oral route) – Mayo Clinic
ونلافاکسین
ونلافاکسین، از دسته SNRIها، یعنی دارویی با قابلیت مهار کردن بازجذب نوراپی نفرین است؛ و برای مواردی که مهار کننده‌های بازجذب سرتونین (SSRIs) کافی نیستند، بسیار مؤثر است. این دارو روی انتقال دهنده‌های عصبی سروتونین و نوراپی نفرین کار می‌کند. اگر به قرص دوپامین برای افسردگی فکر می‌کنید؛ ونلافاکسین می‌تواند جایگزین جالبی باشد. Venlafaxine: MedlinePlus Drug Information
در نهایت، شناخت پرمصرف ترین داروی ضد افسردگی مثل سرترالین، دریچه‌ای به سوی بهبودی است. این داروی ضد افسردگی پرمصرف، با اثربخشی و ایمنی‌اش، انتخابی هوشمندانه برای میلیون‌ها نفر بوده و می‌تواند زندگی شما را هم تغییر دهد. اگر با علائم افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنید؛ با مشورت پزشک، دنیای تازه‌ای از زندگی بدون افسردگی را تجربه کنید. در طی سال‌ها تجربه، بارها دیده‌ام که یک قدم کوچک، مثل شروع درمان، چطور مسیر زندگی را روشن‌تر می‌کند!
