در درمان میگرن، نوروفیدبک به عنوان یک روش غیر تهاجمی و بدون دارو و غیر شیمیایی، شناخته می‌شود؛ که با هدف اصلاح و تعدیل فعالیت مغزی، به کاهش شدت و فرکانس حملات میگرن کمک می‌کند. علاوه بر نوروفیدبک که توانایی بهبود عملکرد مغز، از طریق بازخوردهای لحظه‌ای را دارد؛ روش‌های دیگری مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (rTMS) نیز، به عنوان درمان‌های بسیار مؤثر برای میگرن مطرح شده‌اند.
تفاوت نوروفیدبک و rTMS در نحوه عملکرد این دو روش نهفته است. هرکدام از این درمان‌ها، با رویکرد خاص خود، سعی در تعدیل فعالیت‌های مغزی دارند؛ اما انتخاب مناسب‌ترین روش، بستگی به شرایط فردی و ویژگی‌های میگرن هر بیمار دارد.
نوروفیدبک و نحوه عملکرد آن در درمان میگرن
قبل از اینکه مغز افراد مبتلا به میگرن بوسیله نوروفیدبک، برای تغییر فعالیت به صورت هدفمند، آموزش داده شود؛ لازم است که فعالیت اولیه مغز، بررسی گردد؛ این بررسی توسط الکتروانسفالوگرافی کمی (qEEG)، انجام شده و ثبت می‌گردد. در ادامه، فعالیت‌های مغز، از طریق امواج مغزی بدست آمده، تجزیه و تحلیل می‌شود. درمانگران، از این داده‌ها، برای ارائه بازخورد، از طریق بازی‌های ویدیویی مانند حرکت موشک‌ها، ماشین‌ها، تغییر اندازه تصاویر و… استفاده می‌کنند.
برای مثال گاهی اوقات، هدف این است که مغز، امواج سریع‌تری تولید کند؛ در این حالت، زمانی که فعالیت مغزی در برخی فرکانس‌های مورد نظر، افزایش یابد؛ بیمار در بازی بهتر عمل کرده یا امتیاز بیشتری خواهد گرفت. اما اگر، فعالیت فرکانس‌های امواج، آهسته‌تر از حد انتظار، افزایش یابند؛ موفقیت در بازی، ضعیف‌تر خواهد شد. به طور تدریجی، مغز بیشتر و بیشتر به این دستورالعمل‌ها واکنش نشان می‌دهد؛ و الگوی جدیدی از فعالیت مغزی را می‌آموزد. بدین ترتیب، مغز یاد می‌گیرد با تغییر الگوی امواج، به شکلی مناسب‌تر، شدت و دفعات سردردهای میگرنی را کاهش دهد.
در طی جلسات نوروفیدبک، بیمار نیاز ندارد به فرآیند کنترل فعالیت، که در سطح ناخودآگاه رخ می‌دهد؛ فکر کند. بیمار فقط باید آرامش داشته باشد؛ و اجازه دهد که مغز از توانایی خود، برای خود تنظیمی استفاده کند. در واقع چیزی که نوروفیدبک را منحصر به فرد و موفق ساخته است؛ مشاهده اطلاعات و فعالیت مغزی در طی جلسات درمانی است.
امروزه، نوروفیدبک به عنوان یک درمان مؤثر برای میگرن شناخته شده است؛ چرا که با هدف تنظیم و تعدیل فعالیت مغزی، می‌تواند به کاهش شدت و فرکانس حملات میگرن کمک کند. جالب است که این روش درمانی، تنها به میگرن محدود نمی‌شود؛ و در سایر اختلالات عصبی نیز، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، نوروفیدبک پارکینسون نیز، به عنوان یک روش کمک کننده در درمان علائم بیماری پارکینسون، شناخته شده است. در هر دو مورد، نوروفیدبک به تنظیم فعالیت‌های غیر طبیعی مغزی پرداخته؛ و می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی نماید.
تحقیقات در زمینه درمان سردردهای میگرن با نوروفیدبک، چه می‌گویند؟
برخی مطالعات به وضوح نشان داده‌اند که استفاده از بیوفیدبک، می‌تواند بروز میگرن را کاهش دهد یا شدت درد را کمتر کند. در یک مطالعه آلمانی، پیگیری‌ها نشان دادند که بعد از درمان با نوروفیدبک، تغییرات ایجاد شده، به طور متوسط تا 17 ماه در بیماران باقی ماندند. در این مطالعه، بیشترین بهبودها در میزان بروز حملات میگرن و خودکارآمدی فرد مشاهده شد. هدف از نوروفیدبک، کاهش مداوم تعداد و شدت میگرن‌ها است. بر اساس این نتایج و تجربه‌های بالینی پزشکان در سراسر کشور، نوروفیدبک پتانسیل ارائه تسکین قابل توجه، برای افرادی که هنوز با میگرن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ دارد.
علاوه بر این، در مطالعه‌ای دیگر نشان داده شد که استفاده از بیوفیدبک به همراه دارو، در درمان میگرن موفق‌تر از استفاده تنها از دارو است. در واقع، نتایج این مطالعه نشان دادند، نرخ عود سردردهای میگرنی در گروهی که فقط دارو مصرف کرده بودند؛ حدود 42 درصد بوده است. در حالی که نرخ عود این سردردها، در بیمارانی که به طور همزمان از نوروفیدبک و دارو استفاده کرده‌اند؛ تنها 12.5 درصد بوده است. هر دو گروه، سه سال بعد از شروع درمان، پیگیری شدند. بنابراین، این مطالعه نشان می‌دهد که ترکیب دارو و بیوفیدبک، به جای استفاده از هرکدام به تنهایی، ممکن است بهترین روش برای درمان سردردهای میگرنی باشد.
در یک مطالعه دیگر، 62 درصد از بیمارانی که از نوروفیدبک استفاده کرده بودند؛ گزارش کردند که بهبودی کاملی در سردردهای میگرن خود مشاهده نمودند. طبق این مطالعه، بیشتر بیماران سابقه طولانی مدت میگرن داشتند؛ و پیش از شروع نوروفیدبک، درمان‌های دارویی مختلفی را امتحان کرده بودند. همچنین، بیشتر آن‌ها در طول مطالعه، دارو مصرف می‌کردند. شرکت کنندگان در این مطالعه، به طور میانگین در 40 جلسه طی 6 ماه شرکت کردند. 70 درصد از شرکت کنندگان، حدود 50 درصد یا بیشتر در شدت و مدت حملات میگرنی، کاهش داشتند. تنها 16 درصد از این شرکت کنندگان، هیچ بهبودی مشاهده نکردند. Biofeedback and Neurofeedback in the Treatment of Migraine | IntechOpen
علاوه بر موارد گفته شده، در مطالعه‌ای دیگر که در سال 2011 انجام شد؛ بیش از 50 درصد افرادی که با نوروفیدبک آموزش دیدند، توقف کامل میگرن خود را تجربه کردند. طبق نتایج بدست آمده از تحقیقات انجام شده در این زمینه، نوروفیدبک، به طور چشمگیری در از بین بردن یا کاهش قابل توجه سردرد، در بیماران مبتلا به میگرن مکرر، موثر است. Migraine headaches ? Learn how Neurofeedback could help you | BrainTrainUK
در پژوهشی دیگر، 37 بیمار مبتلا به میگرن، به طور متوسط در 40 جلسه نوروفیدبک، شرکت کردند. بیماران، حداقل از دو هفته قبل از درمان و در طول دوره درمان، دفعات، شدت و مدت سردردهای خود را در دفترچه‌های روزانه، ثبت نمودند. جلسات درمانی نوروفیدبک، به طور متوسط، سه بار در هفته و در طی 6 ماه، انجام شد. نتایج این پژوهش، نشان داد که 70 درصد از بیماران، حداقل 50 درصد، در دفعات سردردهای خود، کاهش داشتند.
همچنین، این کاهش، تا یک سال و سه ماه بعد از درمان، همچنان پایدار بود. این مطالعه نتیجه گیری کرد که استفاده از نوروفیدبک، در کاهش دفعات میگرن مؤثر است؛ و می‌تواند به عنوان یک روش غیر تهاجمی، در درمان میگرن‌های مقاوم به درمان و همچنین، جلوگیری از پیشرفت میگرن‌ها به حالت مزمن مفید باشد. Neurofeedback and biofeedback with 37 migraineurs: a clinical outcome study – PMC
آیا نوروفیدبک برای درمان میگرن موثر است؟
افرادی که از میگرن رنج می‌برند، معمولاً تحریک پذیری بیش از حدی در قشر مغز دارند؛ که منجر به ایجاد الگوهای سریع، در امواج مغزی بخش‌های مختلف مغز، می‌شود. همانطور که بیان شد، تحقیقات نشان داده‌اند که پس از انجام جلسات آموزش نوروفیدبک، این افراد کاهش قابل توجهی در شدت و دفعات سردردهای خود تجربه می‌کنند. در طول جلسات نوروفیدبک، با یک برنامه آموزشی شخصی سازی شده، مغز شما یاد می‌گیرد؛ که چگونه امواج مغزی صحیحی تولید کند. این فرآیند به ایجاد هماهنگی و تعادل در مغز کمک کرده و به بهبود علائم میگرن، منجر می‌شود. Neurofeedback Therapy for Migraine | DynamicBrain Zürich
در نتیجه، نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی غیر تهاجمی و مؤثر برای میگرن معرفی شده است؛ که با هدف تنظیم و تعدیل فعالیت مغزی، می‌تواند به کاهش شدت و فرکانس حملات میگرن کمک کند. این روش، به ویژه در افرادی که از درمان‌های دارویی نتیجه مطلوبی نگرفته‌اند؛ گزینه‌ای مناسب و کم عارضه به شمار می‌آید. با توجه به شواهد موجود، نوروفیدبک می‌تواند به عنوان یک رویکرد تکمیلی یا جایگزین، در مدیریت میگرن مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، همچنان نیاز به تحقیقات بیشتر و مطالعات طولانی مدت، برای درک بهتر مکانیسم‌های دقیق این روش، و تأثیرات بلند مدت آن بر بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی، وجود دارد.
