نقشه مغزی فرد معتاد به شناسایی مدارهای مغزی مرتبط با پاداش و کنترل کمک می‌کند؛ اما جالب است بدانید که شباهت‌هایی بین نقشه مغزی فرد معتاد و نقشه مغزی افراد وسواسی وجود دارد. در هر دو حالت، نواحی مغزی مرتبط با تصمیم گیری، اضطراب و رفتارهای تکراری، فعالیت متفاوت و غیر طبیعی از خودشان نشان می‌دهند. این شباهت‌ها می‌تواند به درک بهتر اختلالات رفتاری و روانی کمک کرده؛ و راه حل‌های درمانی مشترکی را پیشنهاد دهد.
کاربرد نقشه مغزی برای افراد معتاد
نقشه برداری از مغز، یک فرایند نسبتا جدید است که برای بررسی فعالیت‌های مغزی، به کمک متخصصان این حوزه آمده و توسعه یافته است. تصاویر حاصل از نقشه مغزی، به پزشکان متخصص کمک می‌کند؛ تا ناهنجاری‌های مسیرهای عصبی فردی که از الکل یا مواد مخدر (اعم از نیکوتین، کوکائین، هروئین و…) استفاده می‌کند؛ مشاهده کنند. زیرا این مواد، تاثیر عمده‌ای بر مدارها و فعالیت‌های مغز به جا می‌گذارند؛ که در نقشه مغزی مشهود می‌گردد. Lesion mapping and brain connectivity data reveal addiction network
کمک به طراحی روش‌های درمانی
پزشکان با داشتن درک عمیق از سیستم عصبی، نحوه واکنش فرد به محرک‌ها و روش‌های درمانی مختلف، می‌توانند روش‌های درمانی بهتری را طراحی کنند. امکانی که با استفاده از نقشه مغزی (qEEG)، در اختیار متخصصان قرار گرفته؛ و مسیر را برای تصمیمات درمانی مناسب، هموارتر کرده است. نقشه مغزی، به متخصصان نشان می‌دهد که مغز چگونه تحت تاثیر مواد مخدر قرار گرفته است؛ و کدام درمان‌ها برای هر فرد مؤثرتر خواهند بود. علاوه بر این، نقشه مغزی می‌تواند نقش مهمی در آشکار سازی عوامل کلیدی موثر، در اختلال مصرف مواد مخدر، داشته باشد.
نقشه مغزی فرد معتاد می‌تواند به شناسایی نواحی مغزی خاص مرتبط با اعتیاد کمک کند؛ اما در کنار این، مقایسه آن با نقشه مغزی فرد افسرده نیز جالب است. مطالعات نشان داده‌اند که برخی نواحی مغزی مشترک، به ویژه در زمینه مشکلات مربوط به پاداش و کنترل، میان این دو اختلال وجود دارد. شناخت صحیح این تفاوت‌ها، علاوه بر ایجاد امکان تمایز اختلالات، می‌تواند مسیرهای درمانی دقیق‌تری را برای هر دو وضعیت ایجاد کند.
کمک به آگاهی از علل ایجاد کننده اعتیاد و عوامل مختلل کننده آن
ممکن است متخصصان با مطالعه نقشه مغزی افراد معتاد، متوجه شوند که فرد به شکل ژنتیکی مستعد رفتارهای اعتیادی است. یا اینکه به علت آسیب‌ها و ناکامی‌های دوران کودکی، به مصرف مواد مخدر، گرفتار شده است. با داشتن این اطلاعات، مسیرهای درمانی مختلفی توصیه می‌شوند؛ تا به طور اختصاصی، بر این مشکلات تمرکز کنند. نقشه برداری مغزی می‌تواند به شناسایی عواملی که باعث اختلال در استفاده از مواد می‌شود؛ کمک کند. این امر، می‌تواند به ارائه توصیه‌هایی برای مسیرهای درمانی خاص منجر شود. Brain lesions disrupting addiction map to a common human brain circuit
همچنین، این آگاهی، نه تنها در طول دوره درمان، بلکه پس از آن نیز می‌تواند مفید باشد؛ زیرا فردی که در حال بهبودی است، با درک عمیقی از چگونگی پردازش اعتیاد در مغزش، می‌تواند بهترین راه‌ها را برای محافظت از خود در برابر این وضعیت پیدا کند.
با این حال، تهیه نقشه مغزی زمانی توصیه می‌شود که برنامه بلند مدتی برای درمان در نظر گرفته شود. تهیه qEEG، در صورتی که برنامه درمانی بلند مدتی در دست نباشد؛ می‌تواند ایده‌آل نباشد. علاوه بر این، با اینکه نقشه برداری مغزی می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره بهترین گزینه‌های درمانی برای فرد، به متخصصان بدهد؛ اما به خودی خود یک روش درمانی نیست. یعنی باید با اقداماتی مناسب بر اساس اطلاعات به دست آمده از نقشه مغزی، همراه باشد تا نتیجه بدهد.
تغییرات نقشه مغزی در افراد درگیر اعتیاد
شبکه‌های مغزی متفاوتی در مغز انسان وجود دارد؛ که در اعتیاد به مواد مختلف از جمله الکل، نیکوتین، کوکائین، مواد افیونی و کانابیس نقش دارد. علاوه بر شبکه‌های مغزی، مدارهایی نیز در مغز هستند که در اعتیاد نقش دارند. مدار پاداش در هسته مرکزی مغز، مدار انگیزه و تمایل در ناحیه پیشانی و بالای حفره چشم‌ها، مدار حافظه و یادگیری در آمیگدال و مدار کنترل در نزدیکی ناحیه پیشانی مغز، مدارهایی هستند؛ که در بروز اعتیاد موثرند. Study Finds Common Brain Network in People With Substance Use Disorder
محققان با تصویر برداری از مغز توانستند، فعالیت مغزی را از طریق شناسایی تغییرات در جریان خون و اکسیژن گیری، اندازه گیری کنند. در فردی که اعتیاد دارد، مواد مخدر یا حتی محرک‌های مربوط به مواد، جریان خون را در نواحی مغزی مرتبط با پاداش افزایش می‌دهد. علاوه بر این، طبق یک آزمایش، محققان توانستند با نقشه برداری مغزی از آسیب‌ها و تطبیق آن‌ها با یک نقشه جهانی از اتصالات مغزی، یک شبکه خاص از نواحی مغزی مرتبط با اعتیاد را شناسایی کنند.
همچنین محققان دریافتند، این شبکه مغزی، علاوه بر تاثیر در اعتیاد به نیکوتین، به اعتیاد با الکل نیز مرتبط است. بنابراین، بر این شبکه مغزی در طی درمان تمرکز کرده؛ و با درمان‌هایی به نام درمان نورومدولاسیون مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال یا تحریک عمیق مغز، به درمان بیماران درگیر اعتیاد می‌پردازند. زیرا بر اساس اطلاعات بدست آمده از نقشه مغزی (qEEG)، پتانسیل درمان اعتیاد با اعمال تغییراتی در این شبکه‌ها امکان پذیر است.
در پایان، نقشه برداری مغزی با فراهم کردن درکی عمیق از فعالیت‌ها و اختلالات مغزی مرتبط با اعتیاد، فرصتی ارزشمند برای توسعه روش‌های درمانی جدید و مؤثر ایجاد می‌کند. این ابزار علمی می‌تواند به شناسایی الگوهای خاص در مغز افراد معتاد کمک کند؛ و در نتیجه، روند بهبودی را هدفمندتر و پایدارتر سازد. با ادامه تحقیقات در این زمینه، امید است که ابزارهای پیشرفته‌تر به بهبود کیفیت زندگی افراد درگیر با اعتیاد کمک کنند و راهکارهای مؤثرتری ارائه دهند.
